paralel ve meridyenler ne olur cevap
1. PARALELLER
Kutuplara eşit uzaklıktaki noktaların birleştirilmesiyle elde edilen hayali çembere Ekvator denir. Engeniş paralel dairesi olan Ekvator yerküreyi Kuzey Yarımküre ve Güney Yarımküre olmak üzere iki eşit yarımküreye böler. Ekvator’a paralel olarak çizilen hayali çemberlere paralel denir.
Dünya üzerindeki bir noktanın Ekvator’a olan uzaklığının açı cinsinden değerine enlem denir. Enlem herhangi bir noktadan yerin merkezine çekilecek dikey bir çizgiyle Ekvator düzlemi arasındaki açıdır. Enlem, derece, dakika ve saniye olarak ifade edilir. Ankara yaklaşık 39° 56’ kuzey enlemi üzerinde bulunur.
Paralellerin Özellikleri:
1.En büyük paralel dairesi olan Ekvator, başlangıç paralelidir.
2.Ekvatorun kuzeyindeki 90, güneyinde 90 olmak üzere 180 paralel vardır.
3.Dünya’nın şeklinden dolayı, Ekvator’dan kutuplara doğru gittikçe paralellerin
boyları kısalır ( Ekvator 40 076 km, 15° paraleli 38 000 km, 30° paraleli, 34 700 km, 45° paraleli, 28 450 km, 60° paraleli 20 000 km, 75° paraleli 10 400 km’dir.
Kutup noktalarının boyutu sıfırdır.).
4.Paralellerin numaraları Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe büyür.
5.Paraleller 180° lik meridyen yayının 1° lik arayla eşit parçalara bölünmesi sonucunda çizilir. Daha ayrıntılı yer belirtmek için her derece 60’ ya her dakika 60”
ye bölünür.
6.Paraleller D-B doğrultusunda uzanırlar ve birbirlerini kesmezler.
7.90° paralelleri nokta halindedir.
8.Ekvator’la dönenceler arasında kalan paralellere alçak enlemler; dönenceler ile kutup daireleri arasında kalan enlemlere orta enlemler, kutup daireleri ile kutup noktaları arasında kalan enlemlere ise yüksek enlemler adı verilir.
PARALEL DAİRELER
Ekvator’a ve birbirine paralel uzandığı kabul edilen çizgilerdir.
Paralel Dairelerin Özellikleri:
Paralellerin başlangıcı Ekvator’dur ve en büyük paraleldir. Yeri doğaldır.
Bir paralel üzerinde bulunan bütün noktaların Ekvator ve kutup noktalarına uzaklıkları eşittir.
Aralarındaki uzaklık 111’er km’dir.
Merkezden alınan 1˚ lik Açı farkı karşılığında çizilirler.
Enlemlerin belirlenmesinde yardımcı vasıta olarak kullanılırlar.
Paralellerin derece değerleri, Ekvator’dan kutuplara doğru büyür.
Çevre uzunlukları Ekvator’dan kutuplara doğru kısalır ve kutuplarda nokta şeklini alır. Bu nedenle, aralarındaki alanlar da kutuplara yaklaştıkça küçülür.
Paralel daireler meridyenlere diktir.
ÖRNEK
Aynı meridyen üzerinde bulunan X ve Y noktaları arasındaki uzaklık 6438 km’dir.
X noktası Ekvator üzerinde olduğuna göre, Y noktası hangi paralel dairesi üzerinde yer alır.
26 b) 32 c) 44 d)58 e) 65
ÇÖZÜM
Y’nin hangi paralel üzerinde olduğunu bulmak için 6438 km’lik uzaklık 111 km’ye bölünür (6438:111) ve 58˚ bulunur.
Ekvator, dünyayı iki eşit parçaya ayırdığı kabul edilen çizgiye denir. Başka deyişle Kuzey ve Güney kutup noktalarına eşit uzaklıkta olan noktaların birleştirilmesiyle elde edilen çizgidir.
Ekvator’un Özellikleri
En uzun paralel dairedir.
Paralel dairelerin başlangıcıdır. (0˚ Paraleli dünyayı kuzey ve güney olmak üzere iki yarı küreye ayırır.)
Güneş ışınlarını 21 Mart ve 23 Eylül’de dik alır.
Çizgisel hızın en fazla, yerçekiminin en az olduğu yerdir.
Üzerinde gece ve gündüz süreleri her zaman eşittir.
MERİDYENLER
Yer’in merkezinden alınan 1˚ lik açı farkıyla çizilen ve bir kutuptan diğer kutup noktasına (Yer’in dışından) uzandığı kabul edilen çizgilerdir.
Meridyenlerin Özellikleri
Meridyenler arasında 1˚ lik açı farkı vardır.
Her meridyen yarım çember şeklindedir.
360 adet meridyen yayı bulunur.
Meridyenlerin başlangıcı İngiltere’nin Greenwich rasathanesinden geçer (0˚ meridyeni). Bu meridyene baş meridyen denir. Yeri doğal değildir.
Başlangıç meridyeninin doğusundaki meridyenlere doğu meridyenleri, batısındaki meridyenlere batı meridyenleri denir.
Meridyenlerin derece değerleri 0˚ meridyeninden doğu ve batıya doğru gidildikçe büyür.
Bir paralel üzerindeki bütün meridyen aralıkları birbirine eşittir.
Meridyenler arasındaki uzaklık sadece Ekvator üzerinde 111 km’dir. Bu uzaklık kutuplara doğru azalır ve bütün meridyenler kutuplarda birleşir. (Meridyenlerin bu özelliği Yer’in Geoid şeklinde olmasının sonucudur.)
Her meridyenin tam karşısındaki meridyene anti meridyen denir. Örneğin 0˚ meridyeninin antimeridyeni 180˚ meridyenidir.
180˚ meridyeni tarih değiştirme çizgisidir.
Meridyenler boylamların ve Saatlerin (zamanın) belirlenmesinde kullanırı.
Meridyenler arasındaki zaman farkı 4’er dakikadır.
Paralelleri dik kesen meridyenlerin uzunlukları birbirine eşittir.
Aynı meridyen üzerindeki yerlerde yerel Saat de aynıdır.
Aynı meridyen üzerindeki yerlerde, Güneş 21 Mart ve 23 Eylül’de aynı anda doğar ve aynı anda batar. Diğer tarihlerde ise yerel Saatler aynı kalırken Güneş’in doğuş ve batış Saatleri değişir. Bunun nedeni eksen eğikliğidir.
