Şiir de ahenk unsurları nelerdir?
En ilkel toplumlardan çağdaş ve modern toplumlara kadar her milletin edebiyatında şiir ve müzikbirlikte gelişmiştir. Eski Türklerde şiirlerin kopuz eşliğinde söylenmesi, eski Yunandaozanların lir çalarak şiirler okumaları, günümüzde tüm ezgilerin güftelerinin şiir olması;ağıt ve türkü sözlerinin şiir olması bu fikri ispat eden örneklerdir. Hiçbir bestekâr bir makalenin veya bir romanın birkaç paragrafını bestelemeyi düşünmemiştir. Bu yüzden edebi türler içinde müziğe en yakın olanı şiirdir.
Şiirde elbette ki anlam da önemlidir. Fakat şiir hiçbir zaman anlam sanatı olmamıştır. Eğer anlam sanatı olsaydı çeviri şiirler çok beğenilir ve dillerden düşmezdi. Şiirde önemli olan neyin anlatıldığı değil, nasıl anlatıldığıdır. Eğer şiir anlam sanatı olsaydı "Allah, peygamber, vatan, millet sevgisi" gibi ulvi temaları işler ve kolayca şair olurduk.
Şiir ses ve söyleyiş sanatıdır. Söyleyiş derken özgünlük demek istiyoruz. Yani iyi şair ele aldığı bir temayı herkesten farklı, kendine has bir üslupla ifade etmelidir. Ses sanatıdır derken şiirdeki müzikaliteyi, başka deyişle ahengi kastediyoruz.Şiirde ahenk öğeleri; ölçü (aruz, hece), kafiye, redif, aliterasyon, asonans vekelime tekrarlarıdır.
Yukarıda ifade ettiğim öğeler olmadan, yani ölçüsüz ve kafiyesiz şiir yazılamaz mı? Elbette ki yazılır ve yazılmıştır da. Birinci Yeniler (Orhan Veli, Melih Cevdet veOktay Rıfat) ve bu akımdan etkilenen bazı şairler böyle şiirler yazdılar. Fakat bu şairlerin en beğenilen şiirleri ahenk öğelerinden yararlanarak yazdıkları şiirler olmuştur.
Şiiri düzyazıdan ayıran, başka ifadeyle şiiri şiir yapan bu öğeleri kullanmadan şiir yazmak zannedildiği gibi kolay iş değildir. Zor iş de diyemeyeceğim; çok zor iştir. Fakat eli kalem tutan herkes bu tür manzumeler yazabilir ve yazıyorlar da. Fakat bu yazılanlar şiir midir? İşte bu soru işaretidir.
Bu şiirler bana Nasrettin Hoca'nın bir fıkrasını hatırlatır. Hoca'ya sormuşlar: "Hocam, kardan helva olur mu?" Hoca cevap vermiş: "Olur. Ben yaptım oldu. Ama tadını ben de beğenmedim."
Ahenk öğelerinden yararlanmadan şiir yazmaya çalışmak testere çivi, cam, tuğla vb. inşaat araçları ve malzemeleri kullanmadan ev yapmaya benzer. Oysa her türlü inşaat aleti ve malzemesi olan bir kişi sağlam bir evi kolayca yapabilir. Bu örneği şu amaçla veriyorum. Ahenk öğeleri kötü bir şiirin kusurlarını kapatır, yazılan bir metnin şiire benzemesini sağlar. Ahenk öğelerini kullanmadan iyi şiir yazmak ustalık ve deha gerektirir.
Başka milletlerin edebiyatında olduğu gibi bizim edebiyatımızda da vazgeçilemeyen ahenk unsurlarının başında ölçü (vezin) gelir. 1500 yıllık edebiyat tarihimiz boyunca bizde hece ve aruz olmak üzere iki ölçü kullanılmıştır. Hece ölçüsü bize ait yani milli bir ölçüdür. Eski Türk şiirlerinde ve günümüz Halk edebiyatında hece ölçüsünün kullanıldığını görüyoruz.
Peki, nedir hece ölçüsü? Cevabı çok basittir. Her dizede eşit sayıda hece oluşudur. Şimdi diyeceksiniz ki "Ben hece ölçüsüyle şiir yazdım." Peki, nasıl yazdın, dizelerde kaç hece var? "Bu şiirimde her dizede dokuz hece var, şu şiirimde on iki hece var." Olmadı. Dokuzlu, on ikili hece ölçüsü olmaz çünkü. Fakat filanca şairin filanca şiiri dokuzlu hece ölçüsüyle yazılmış. Olabilir, şair böyle bir ölçüyü denemiştir, fakat tadını kendi de beğenmemiştir.
Hece ölçüsünde üç kalıp vardır. Yedili, sekizli ve on birli hece kalıpları. Bir de yedinin iki katı olan on dörtlü hece ölçüsüyle şiir yazanlar çıkmıştır.
Her dizede yedi hece kullanarak şiir yazsak yeterli midir? Hayır, duraklara dikkat edeceksin. Önce dört hecelik kelime veya kelime grubu kullanacaksın, sonra da üç hecelik. Başka deyişle yedili hece ölçüsü 4+3 duraklı olmalıdır. Eğer şiir duraklara dikkat edilerek yazılmışsa, okuyucu dizeleri duraklarda kısa bir müddet durarak okur ve böylece bir ahenk oluşur. Mes
Cevap:
Merhaba✩
Açıklama:
Şiir ahenk unsurları; ✩
Kelime ve kelime gruplarının tekrarı
Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi;
Kaldırımlar, içimde yaşamış bir insandır.
Kaldırımlar, duyulur, ses kesilince sesi;
Kaldırımlar, içimde kıvrılan bir lisandır.
Bu şiirde "kaldırımlar" kelimesi tekrar edilerek bir ahenk sağlanmıştır. Bir dizenin olduğu gibi tekrarlanmasına nakarat denir.
Redif ve kafiye; ✩
Sokaktayım, kimsesiz bir sokak ortasında;
Yürüyorum, arkama bakmadan yürüyorum.
Yolumun karanlığa saplanan noktasında,
Sanki beni bekleyen bir hayal görüyorum.
Yukarıdaki şiir son kelimeleri" ortasında, noktasında; görüyorum" arasında ses benzerlikleri vardır.
Bir ünsüz benzeşmesiyle oluşan kafiye ye yarım, iki sesin benzerliğiyle oluşana tam, en az üç sesin benzerliğiyle oluşana da zengin kafiye denir.
Kafiye düzeni; ✩
İçimde damla damla bir korku birikiyor;
Sanıyorum, her sokak başına kesmiş devler...
Üstüme camlarını, hep simsiyah, dikiyor;
Gözüne mil çekilmiş bir ama gibi evler.
Bu şiirde 1. Dize ile 3.dize ; 2.dize ile de 4.dize kafiyelidir.
!!(Ç)alıntı veya dairi bir şey yoktur!!
Kolay gelsin ✩
#xJudy #lLuna
