Erozyanın Fizikle ilişkisi nedirr aacilllll
a) Toprağın Oluşumu :
Toprağın oluşabilmesi için öncelikle yeryüzündeki kayaçların çözülmesi yani kayaçların parçalanması, ufalanması ve küçük parçalara ayrışması gerekir. Kayaçlar, dış olayların etkisi altında zamanla değişikliğe uğrayarak paslanmış, çürümüş gibi bir görünüm alır. Zamanla kayaçları oluşturan mineraller arasındaki bağ gevşer ve kayaçlar küçük parçalara ayrılır, ufalanır. Kayaçların küçük parçalara ayrılmasınaçözülme denir.
1- Fiziksel (Mekanik) Çözülme :
Kayaçların, kimyasal yapıları değişmeden, yalnızca fiziki yapılarında görülen parçalanma, ufalanma ve ayrışma olayıdır. Fiziksel çözülme, daha çok aşırı sıcaklık farkı görülen yerlerde, kayaçların gündüzleri aşırı sıcaktan genişlemesi, geceleri de aşırı soğuktan dolayı büzülmesi sonucu gerçekleşir. (Islanma, kuruma, donma – çözülme, akarsu, buzul, rüzgâr ve sıcaklık farkı sayesinde fiziksel çözülme gerçekleşir. Türkiye’de ise denizden uzak iç kesimlerde görülür).
1- Toprak :
Yerkabuğunu oluşturan kayaçların aşınması ile ortaya çıkan minerallerden ve canlı kalıntıları olan organik maddelerden oluşan, içinde geniş bir canlılar topluluğu bulunduran, bitkilerin yaşmasını ve beslenmesini sağlayan ve yer kabuğundaki kayaçların üzerini örten ince tabakaya toprak denir.
SORU : 1- Toprak her yerde aynı özelliklere sahip midir?
2- Toprağın Oluşumu ve Toprak Oluşumuna Etki Eden Faktörler :
a) Toprağın Oluşumu :
Toprağın oluşabilmesi için öncelikle yeryüzündeki kayaçların çözülmesi yani kayaçların parçalanması, ufalanması ve küçük parçalara ayrışması gerekir. Kayaçlar, dış olayların etkisi altında zamanla değişikliğe uğrayarak paslanmış, çürümüş gibi bir görünüm alır. Zamanla kayaçları oluşturan mineraller arasındaki bağ gevşer ve kayaçlar küçük parçalara ayrılır, ufalanır. Kayaçların küçük parçalara ayrılmasınaçözülme denir. Çözülmeye uğrayan kayaçların yüzeyi zamanla, (ayrışmış) mineraller, canlı kalıntıları (organik maddeler) ve mikroorganizmalardan oluşan bir örtüyle kaplanır. Ayrılan bu parçalar toprağın oluşmasını sağlar. Toprak, uzun yıllar süren bir değişim süreci sonucu oluşmuştur.
b) Toprak Oluşumuna Etki Eden Faktörler :
Toprak oluşumuna etki eden faktörler;
• İklim koşulları,
• Ana kayanın özellikleri,
• Bitki örtüsü,
• Eğim koşulları,
• Oluşum süresidir.
Toprağın oluşabilmesi için kayaçların çözünmesi gerekir. Kayaçların çözülmesi üç yolla gerçekleşir.
1- Fiziksel (Mekanik) Çözülme :
Kayaçların, kimyasal yapıları değişmeden, yalnızca fiziki yapılarında görülen parçalanma, ufalanma ve ayrışma olayıdır. Fiziksel çözülme, daha çok aşırı sıcaklık farkı görülen yerlerde, kayaçların gündüzleri aşırı sıcaktan genişlemesi, geceleri de aşırı soğuktan dolayı büzülmesi sonucu gerçekleşir. (Islanma, kuruma, donma – çözülme, akarsu, buzul, rüzgâr ve sıcaklık farkı sayesinde fiziksel çözülme gerçekleşir. Türkiye’de ise denizden uzak iç kesimlerde görülür).
2- Kimyasal Çözülme :
Kayaçları oluşturan minerallerin, suyun etkisiyle eriyerek kimyasal bileşimlerinin değişmesi sonucundaki parçalanma, ufalanma ve ayrışma olayıdır. Sıcaklık farkının az, yağışın bol olduğu alanlarında görülür.
3- Biyolojik Çözülme :
Bitki köklerinin kayaçların arasındaki çatlaklara girerek büyümesi ile (çatlakları genişletip) kayaçların ufalanmasına katkıda bulunması olayıdır. Diğerlerine göre daha dar kapsamlıdır.
3- Toprağın Tabakaları :
Toprak, özelliklerine ve oluşumuna göre dört tabakadan oluşur.
a) Birinci Tabaka :
Toprağın en üst tabakası, bitkisel artıkların ayrışması ile oluşmuştur ve organik madde bakımından zengindir. Genellikle koyu renklidir. Bitkiler bu tabakada tutunur ve yetişip gelişir. Bitki artıklarının toprakta birikmesiyle oluşan, koyu renkli organik maddeye humus denir. Humus, kayaların ufalanması veya ayrışmasında etkili değildir. Toprağa verimlilik kazandıran bir maddedir.
b) İkinci Tabaka :
İkinci tabaka, toprağın birinci tabakasından taşınan, kireçler, killer ve minerallerin biriktiği ham toprak tabakasıdır.
c) Üçüncü Tabaka :
Üçüncü tabaka, toprağın oluştuğu ana kayacın özelliğini taşıyan ayrışma tabakasıdır.
d) Dördüncü Tabaka :
Dördüncü tabaka, toprağın ana özelliğini belirleyen ana kayacın bulunduğu tabakadır
