alıntı...... (uyak)
KAFİYE (UYAK)
Mısra sonlarındaki yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları ve görevleri farklı kelimelerin, eklerin benzerliğine kafiye denir.
Yanıp tutuşmadan aylarca yummadım gözü
mü,
Nücuma sor ki, bu kirpikler uyku görmüş
mü? (Mehmet Akif ERSOY)
KAFİYE ÇEŞİTLERİ
1) Yarım Kafiye
Tek ses benzerliğine dayanan kafiyedir.
Örnek-1
Ben çektiğim kimler çe
ker
Gözlerim kanlı yaş dö
ker
Bulanık bulanık a
kar
Dağlarım seliyim şimdi (Kul Mustafa)
Örnek-2
İstedim kendimi bu göle a
tam
Elimi uzatıp yavruyu tu
tam
Örnek-3
Üstümüzden gelen boran kı
ş gibi
Şahin pençesinde yavru ku
ş gibi
Seher sabahında rüya dü
ş gibi
Çağıta bağırta aldı dert beni
2) Tam Kafiye
İki ses benzerliğine dayanan kafiye türüdür.
Örnek-1
Yollarda kalan gözlerimin nurunu y
ordum,
Kimdir o, nasıldır diye rüzgarlara s
ordum,
Hulyamı tutan bir büyü var onda diy
ordum
(Y. Kemal Beyatlı)
Örnek-2
Sen miydin o afet ki dedim, bezm-i ez
elde
Bir kanlı gül ağzında ve mey kasesi
elde,
Bir sofrada içtik, ikimiz aynı em
elde,
Karşımda uyanmış gibi bir baktı sarardı. (Yahya Kemal Beyatlı)
Örnek-3
On atlıya karar verdim y
aşını
Yenice sevdaya salmış b
aşını
El yanında yakar gider k
aşını
Tenhalarda gülüşünü sevdiğim.
3) Zengin Kafiye
Üç ya da daha çok ses benzerliğine dayanan kafiye türüdür.
Örnek-1
Ertesi gün başladı gün doğmadan yolcu
luk,
Soğuk bir mart sabahı.. Buz tutuyor her so
luk (Faruk Nafiz Çamlıbel)
Örnek-2
Baygın bir ihtizaz ile bi-huş akar d
ere,
Sahillerinde çocuklar uzanmış çemenl
ere. (Orhan Seyfi Orhon)
Örnek-3
Miskin Yunus biç
areyim
Baştan ayağa y
areyim
Dost ilinden av
areyim
Gel gör beni aşk neyledi (Yunus Emre)
Tunç Kafiye: Ses benzeşmesinin üçten fazla olması durumunda kelimelerin biri genellikle diğerini içine alır. Bu, durumda zengin kafiyenin adı "tunç kafiye" olur.
Fikrim bir hulyaya bazı dalar da
Düşünür, derim ki: “Bu odalarda
Kim bilir kaç kişi oturmuş yatmış.” (7 harf) (Yusuf Ziya Ortaç, Evim)
Ay asar kandilini,
Suya sarkan dilini… (11 harf)
Kimi solgun, sarışın; kimi ak, kimi kara;
Kiminin arkasından görünüyor Ankara. (4 harf)
Hey Emre’m Yunus biçâre
Bulunmaz derdine çâre (4 harf) (Yunus Emre)
Ayrıca bkz.-> Tunç Kafiye ve Örnekler
4) Cinaslı Kafiye
Anlamları ayrı, fakat yazılış ve okunuşları aynı olan kelime ve kelime gruplarının mısra sonunda tekrarı ile oluşan kafiyedir.
Örnek-1
Niçin kondun a bülbül
Kapımdaki
asmaya Ben yarimden vazgeçmem
Götürseler
asmaya
Örnek-2
Bilmem ki yaz mı gelmiş
Niçin açmış
gül erken Aklımı kayıp ettim
Nazlı yarim
gülerken
Örnek-3
Kendin çöz kendin tara
Bağ bana Değmesin
el başına Bahçe sana
bağ bana Ben yarime kavuştum Değme zincir kâr etmez
Darısı
el başına Zülfün teli
bağ bana
KAFİYE ŞEMASI
Mısraların son seslerine bakılarak bir dörtlüğün kafiye düzeni çıkarılır. Kafiye düzenlerinin, mısralarının son seslerindeki düzene göre çeşitleri vardır.
1. Düz Kafiye: "a a a b" "bbbc" "cc" "a a b b" olmalı.
İftardan önce gittim Atik-Valde semt
ine Kaç defa geçtiğim bu sokaklar, bugün y
ine,
Sessizdiler, Fakat Ramazan maneviyy
eti Bir tatlı intizara çevirmiş sukun
eti
2. Çapraz Kafiye: "a b a b" "cdcd" olmalı.
Hayran olarak bakar
sınız da Hülyanızı fetheder bu h
ali Beş yüz sene sonra kar
şınızda İstanbul fethinin hay
ali
3.Sarma Kafiye: "a b b a" "cddc" olmalı.
İhtiyar, elini bağrına s
oktu,
Dedi ki: "İstanbul muhas
arası
Başlarken aldığım gaza y
arası
İçinden çektiğim bu
oktu.
