sultan murat han, oğlu şehzade mehmet'i yalnız din ve fen ilimlerinde yüksek bir tahsil yaptırmak ve bir takım kültür dillerine (arapça, farsça, latince, yunanca ve sırpça) sahip olarak yetiştirmekle kalmadı. o, bu kudretli ve kabiliyetli şehzadeye tecrübeli devlet adamlarından ve büyük alimlerden müteşekkil yüksek bir muhiti, maddi-manevi bakımlardan devrin en üstün bir ordusunu ve nihayet bütün düşmanlarını ve haçlı ordularını yere seren rakipsiz ve sağlam bir devleti de miras bırakmıştı.
bununla beraber 21 yaşında tahta oturan genç hakan, daha ilk günlerde devleti ve ordusunu daha büyük hamleler yapacak bir kudrete ulaştırdı. şehzadeliğinden beri bir an önce istanbul'u fethetmek ve hazret-i peygamber'in "konstantiniyye (istanbul) muhakkak fethedilecektir. bu fethi yapacak hükümdar ne güzel hükümdar ve onun askerleri ne güzel askerdir." müjdesine mashar olmak istiyordu. bu gaye ile askerî tarihin kaydettiği ilk büyük ateşli silahlar ve toplar ile ordusunu dayanılmaz bir kudret haline getirdi. ayrıca 1000 yıllık tarihi boyunca bütün muhasaraları muvaffakiyetsizliğe uğratan surları aşmak için seyyar kuleler kurdu. nihayet 6 nisan'da başlayan kuşatma, 22 nisan'da fatih'in donanmayı beşiktaş'tan haliç'e indirmesiyle çok şiddetli bir duruma girdi. 29 mayıs 1453'te yapılan son taarruzla şehri alarak ortaçağ'a son verdi.
beyaz bir at üzerinde ve muhteşem bir alayla topkapı'dan şehre giren fatih sultan mehmet, doğruca ayasofya'ya gitti. kapıya gelince attan inip, secdeye vardı. mabedi temizletti, tasvirlerden kurtardı ve ilk cuma namazını orada bütün gazilerin sevinç ve heyecanları içinde kıldı. daha sonra ayasofya'nın kıyamete kadar cami kalmasını yazılı vasiyet ve vakıf eyledi.
