şiirin yapı yönünden etkilenmesi nedir? söyler misiniz



Sagot :

Sözlü edebiyat geleneği, Türklerin İslamiyet'i kabulüyle başlayan kültürel de­ğişikliklere uyum sağlamış, özünü kaybetmeden biçim ve içerik bakımından bazı değişikliklerle varlığını sürdürmüştür. Çoğunlukla halkın ortak yaşayışı­nı, beğeni ve değerlerini yansıtan bu geleneğe "halk edebiyatıadı veri­lir. Türk halk edebiyatının ilk örnek­leri, İslamiyet'in kabulünden önceki Türk edebiyatında görülmektedir. Ozan, kam, baksışaman, oyungibi adlarla anılan sanatçılar; kopuz adı verilen çalgı eşliğinde sığır, şölen ve yuğ törenlerinde, sade bir dille hece ölçüsünü ve dörtlük nazım birimini kullanarak şiirler söylemişlerdir. Halk edebiyatında nesirden çok şiiralanında ürün verilmiştir.

13 ve 15. yüzyıllarda destan edebiyatından halk hikâyelerine geçilmiştir. 13. yy.da Yunus Emre, 15. yy.da Kaygusuz Abdal veHacı Bayram-ı Veli, tasavvuf ve din çer­çevesinde şiirler yazmış, halk şiiri geleneğinin ilk şairleri sayılmıştır. 15 yüz­yıldan itibaren toplum düzeni değişmiş, göçebelikten yerleşik yaşama geçi­lirken, ozan, kam, baksı, şaman, oyun; yerini âşıklara bırakmıştır. Destansı şiirlerin yerini koşmalar almış; çalgı aleti olarak kopuzun yerine saz kullanıl­maya başlanmıştır. Bu yüzyılda Bektaşiliğinetkisi artmış, din ve toplumla ilgili düşünce ve eleştiriler önem kazanmıştır. 16. yy.da Pir Sultan AbdalKöroğlu gibi şairlerle gelişimini sürdüren halk şiiri 17.yy. da güzellemeleri ile ün sal­mış Karacaoğlan gibi bir saz şairini yetiştirmiştir. 17. yy.dan itibaren bazı halk şairlerinde divan şiirinin etkisi görülse de geleneksel çizgisini devam ettirmiş ve başarılı şairler yetiştirmiştir

Bir şiir başlıca şu açılardan incelenmelidir:

A) DIŞ YAPI ( ŞEKİL İNCELEMESİ )
a= Nazım birimi( dörtlük mü, beyit mi, vb ? ) 
b= Kafiye düzeni : ( şeması, türleri )
c =Ölçü sistemi ( hece, aruz, serbest , özleşim ve varsa durak, kalıp )
d= Nazım şekli ( gazel, kaside...,koşma, varsağı,mani , özleşim vb.)

B) İÇ YAPI ( İÇERİK İNCELEMESİ )
a= Konu, tema
b= Dil , üslup, anlatım 
c= İmge , benzetme, söz sanatları, anlam oyunları...
d= Fikir, buluş, özgünlük, anafikir
f= Psikolojik etkenler, duyumsal ve hissi faktörler...
g= (Muhtevaya etki eden karakter, eğitim, bilgi,) Gözlem (ve deneyim unsurları)

C ) SANAT AKIMLARI, DÖNEM VE ANLAYIŞLA İLGİLİ UNSURLAR(şairle ilgili)
a= Mensup olduğu, dönem, akım, fikri yapı vb analizi
b= Etkilendiği sanat akımları, eserler, yazarlar...
c= Düşünce yapısı, inanç, hedef ve misyonu vb...

D ) AHENK UNSURLARI (Müzikal değerler, asonans, aliterasyon ve melodik uğraşılar )

E) EDEBİ TENKİT ( Olumlu olumsuz yanları, genel değerlendirme, sonuç ...)