wilson prensipleri nelerdir



Sagot :

Maddeler

1 Tam bir açıklık içinde varılmış barış anlaşmalarından sonra hiçbir özel uluslararası anlaşmaya gidilmemeli ve diplomatik etkinlik her zaman içtenlikle ve kamuoyunun gözü önünde yürütülmelidir
2 Denizlerin uluslararası sözleşmeler gereğince bütünüyle ya da kısmen kapatılabilmesi dışında, savaşta ve barışta karasuları dışındaki bütün denizlerde mutlak seyrüsefer serbestliği sağlanmalıdır
3 Barışı onaylayan ve korumak için anlaşan ülkeler arasındaki bütün ekonomik engeller olabildiğince kaldırılmalı ve ticaretin eşitlik temelinde yürütülmesi sağlanmalıdır
4 Her ülkede silah gücünün iç güvenliği sağlamaya yetecek en düşük düzeye indirilmesi için yeterli güvenceler karşılıklı olarak verilmelidir
5 Sömürgelerin bütün talepleri serbest, açık görüşlü ve tümüyle tarafsız bir yaklaşımla ele alınmalı, bu tür egemenlik sorunlarının çözümünde ilgili halkların çıkarlarıyla egemenliği tartışılan devletin adil taleplerinin eşit ağırlık taşıması ilkesine kesinlikle uyulmalıdır
6 Rus Çarlığı'na ait bütün topraklardan yabancı askerler çekilmeli Rusya'yı ilgilendiren bütün sorunlar, kendi siyasal gelişimini ve ulusal politikalarını bağımsızca belirlenmesine olanak verecek biçimde dünyanın öbür uluslarının en uygun ve özgür işbirliğiyle çözülmeli Rusya'nın kendi belirleyeceği kurumsal yapıyla özgür uluslar topluluğuna içtenlikle kabul edilmesi, hatta gereksinim duyabileceği ya da isteyebileceği her türlü yardımın yapılması sağlanmalıdır Gelecek birkaç ay içinde öbür ulusların Rusya'ya karşı tutumları iyi niyetlerinin, Rusya'nın gereksinimlerinin kendi çıkarlarından farklılığını kavrayıp kavramadıklarının ve bencillikten uzak, akıllı bir yaklaşımla onun sorunlarına yakınlık duyup duymadıklarının kesin göstergesi olacaktır
7 Yabancı askerler Belçika'dan çekilmeli ve bu ülke hiçbir kısıtlama olmaksızın bütün öbür özgür ulusların sahip olduğu egemenlik haklarına yeniden kavuşmalıdır Bunun gerçekleşmesi, ulusların birbirleriyle ilişkilerini düzenlemek amacıyla koydukları kurallara duydukları güvenin yeniden sağlanmasında en önemli rolü oynayacaktır Bu düzeltme yapılmadan uluslararası hukukun yapısı ve geçerliliği örselenmiş kalacaktır
8 Bütün Fransız toprakları özgürlüğüne kavuşmalı ve işgal edilen kesimler geri verilmelidir 1871'de Alsace-Lorraine konusunda Fransa'ya Prusya tarafından yapılan ve yaklaşık elli yıldır dünyada istikrarlı bir barışın kurulmasını önleyen haksızlık, herkesin çıkarlarına olan barışın yeniden sağlanabilmesi için düzeltilmelidir
9 İtalya'nın sınırları, açıkça belirlenmiş ulusal sınırlar temelinde yeniden çizilmelidir
10 Avusturya-Macaristan halklarının uluslar arasındaki yeri korunmalı ve güvence altına alınmalı, bu halklara özerk gelişme olanağı tanınmalıdır
11 Yabancı askerler Romanya, Sırbistan ve Karadağ'dan çekilmeli, işgal edilen topraklar geri verilmelidir Sırbistan'a denize serbest ve güvenli çıkış sağlanmalıdır Çeşitli Balkan devletleri arasındaki ilişkiler tarihsel bağlılık ve ulusal sınırlar temelinde dostça görüşmeler yoluyla yürütülmelidir Balkan devletlerinin siyasal ve ekonomik bağımsızlığıyla toprak bütünlüğüne ilişkin uluslararası güvenceler anlaşmada yer almalıdır
12 Bugünkü Osmanlı Devleti'ndeki Türk kesimlerine güvenli bir egemenlik tanınmalı, Osmanlı yönetimindeki öbür uluslara da her türlü kuşkudan uzak yaşam güvenliğiyle özerk gelişmeleri için tam bir özgürlük sağlanmalıdır Ayrıca Çanakkale Boğazı uluslararası güvencelerle gemilerin özgürce geçişine ve uluslararası ticarete sürekli açık tutulmalıdır
13 Polonyalıların yaşadığı tartışmasız olan toprakları içine alacak bağımsız bir Polonya devleti kurulmalı, bu devletin denize serbest ve güvenli çıkışı sağlanmalı, siyasal ve ekonomik bağımsızlığıyla toprak bütünlüğü de uluslararası sözleşmeyle güvence altına alınmalıdır
14 Büyük küçük bütün devletlerin siyasal bağımsızlığı ve toprak bütünlüğü konusunda karşılıklı güvence vermek üzere özel sözleşmelerle bütün ulusları içine alan bir birlik oluşturulmalıdır

 

nin 5 eylül 1914'te imzaladığı pakta "bağlaşık" değil, "ortak" olarak katılan ve 2 nisan 1917'de savaşa fiilen iştirak eden a.b.d., itilaf devletleri'ne sağladığı deniz gücü desteği; ekonomik destek; mali ve moral destek sonucu savaşın belirleyicisi oldu.

savaşa girdikten kısa bir süre sonra tüm ülkelerin barış özlemi içinde bulunduklarını tespit eden a.b.d cumhurbaşkanı woodrow wilson, savaşı sona erdirecek ve dünyanın yenistatükosunun tespitinde esas alınmasını düşündüğü prensipleri 14 madde halinde 8 ocak 1918'de kongrede açıkladı. bunların herbirinin özü şöyleydi:

a. açık barış antlaşmaları ve gelecekte de açık diplomasi. 
b. karasuları dışında savaşta ve barışta denizlerin mutlak serbestisi. 
c. bütün ekonomik engellerin mümkün olduğu kadar kaldırılması. 
d. milli silahlanmaların azaltılması için gerekli ve yeter garantiler. 
e. sömürge isteklerinin ilgili hakların menfaatleri ile yetkileri sonradan tespit edilecek olan sömürgeci devletin istekleri aynı derecede gözönünde tutulmak suretiyle mutlak bir tarafsızlıkla çözümlenmesi. 
f. bütün rusya toprakları boşaltılacak ve devletlerin de yardımı ile rusya'ya kendi gelişmesini sağlamak için her türlü imkan verilecek. 
g. belçika'ya tam ve bağımsız egemenliğinin geri verilmesi. 
h. işgal edilen fransız topraklarının boşaltılması ve prusya'nın 1871 de alsaz-loren meselesinde yaptığı hatanın düzeltilmesi suretiyle barışın teminat altına alınması. 
i. italyan sınırlarının milliyet prensibine göre düzeltilmesi. 
k. avusturya-macaristan imparatorluğu halklarına muhtar gelişme imkanlarının verilmesi. 
l. romanya, sırbistan ve karadağ toprakları boşaltılacak ve sırbistan'a denizden mahreçverilecek. balkan devletlerinin münasebetleri milliyetler prensibine göre düzenlenecek. 
m. osmanlı imparatorluğu'nun türk olan kısımlarının egemenliği sağlanacak, fakat türkolmayan milliyetlere muhtar gelişme imkanları verilecek. çanakkale boğazı devamlı olarak bütün milletlerin gemilerine açık olacak ve bu, milletlerarası garanti altına konacak. 
n. bağımsız bir polonya kurulacak. 
o. büyük ve küçük, bütün devletlere siyasi bağımsızlıklarını ve toprak bütünlüklerini karşılıklı olarak garanti altına almak imkanım sağlamak amacı ile, bir milletler teşkilatı kurulacak." 

wilson bu 14 noktayı, gerçek bir barışı esas alarak tespit etmiş ve amerikan kongresi'nde vermiş olduğu muhtelif demeçlerle genişletmişti. taraflar arasında ateşkes görüşmeleri başladığında bu demeçlerin miktarı 27'yi bulmuştu. wilson 11 şubat'ta verdiği demeçte: "devletlerin yeni topraklar alamayacakları; savaş tazminatı ve cezai tazminat alınamayacağı; ulusların kendi geleceklerini kendilerinin ortaya koyması" prensip ve görüşlerine açıklık kazandırmıştı.

wilson'un önem verdiği önemli konulardan biri de, bir milletler arası barış teşkilatının kurulması idi. denizlerin serbestisi konusu da önem. verdiği esaslı noktalardan biriydi. bu ilke, amerika'nın bütün dünya ile ticaretini yakından ilgilendiriyordu ve amerika'yı savaşa sürükleyen de almanya'nın bu ilkeyi ihlal etmesi olmuştu. bununla birlikte, barış konferasında barış şartları düzenlenirken, wilson'un bu ilkelerine çok az önem verilecek ve bu da onun için büyük hayal kırıklığı olacaktır. avrupa'nın tecrübeli ve haris ihtiyar diplomasisi yeni dünya'nın tecrübesiz idealizmine boyun eğmeyecektir. *

 (tatasoy, 16.07.2006 09:02)