Mustafa Kemal Atatürk henüz harbiyedeyken bir çok subay arkadaşı gibi vatanın tehlikede olduğunu görmekte ve subay arkadaşları ile beraber kurduklarıVatan ve Hürriyet adlı örgüt ile beraber bir dizi yazı çalışmaları yapmıştır. O günlerde Vatan grubu aynı adlı tek sayfalık siyasi içerikli bir gazete de basmakta ve dağıtmaktadır. Bu çalışmalar esnasında yakalanmış ancak vatan sever öğretmenler sayesinde kurtulmuştur. Harbiye'den mezun olduktan sonra Vatan grubunun çalışmaları dışarda devam etmek durumunda kalmıştır. Kiralanan bir dairede toplantılar yapılmakta, kararlar alınmakta va gazeteler basılmaktadır. Bir akşam yurttaki tüm Vatan grubu evlerine eş zamanlı baskın düzenlenir ve sorgudan sonra Taşkışla'ya götürülür. Arkadaşlarından ayrılarak tekbaşına haftalarca kalır. O günlerde kendi kendine çok düşünür. Siyaset'in hafife alınır bir şey olmadığına o günlerde karar verir. Taşkışla günlerinden sonra padişah'ın af etmesi ile Mustafa Kemal Paşa 5 şubat 1905 tarihinde Şam' da bulunan 5. Ordu'da göreve gönderili. Burada kendisine görev verilmez. Boş kalan zamanlarını çağdaş yazarların kitaplarını okuyarak geçirir. O dönemde tanıştığı istanbul'dan tıp fakültesindeki siyasi faaliyetleri nedeni ile sürgüne gönderilmiş olan ve Şam'da çarşı içerisinde ticaret ile uğraşan Tüccar Mustafa (daha sonra Kozan ve Çorum Milletvekili Dr. Mustafa Elvan Cantekin) ile uzun sohbet geceleri yaşanır. Bu sohbetler esnasında oluşan fikirler neticesinde ikiliye Lütfi MÜfit (Özdeş'in) katılımı ile "Vatan ve Hürriyet" adında bir cemiyet kuralarak faaliyete başladı (Ekim-1906). Arkadaşlarıyla beraber ilk olarak cemiyetin Beyrut, Yafa ve Kudüs şubelerini açtılar. Daha sonra gizlice Mısır ve Yunanistan üzerinden hem annesini görmeye hem de cemiyetin Selanik şubesini açmak için Selanik' e gitti. Şam' dan ayrılması saray tarafından duyuldu. Ancak üstlerin kendisi gibi olması nedeniyle bir ceza almadı. Burada yeni şubeyi açtıktan sonra tekrar Şam' a döndü. Bu sıralarda 20 Haziran 1907 tarihinde Kolağası (kıdemli yüzbaşı) oldu ve Şam'daki Ordunun Kurmay Başkanlığında bir göreve getirildi. Mustafa Kemal 13 Ekim 1907 tarihinde merkezi Manastır' da bulunan 3. Ordu Karargâh' ına atandı. Buradan Selanik' teki şubesinde çalışmak üzere Selanik' e geldi. Bu arada arkadaşları Selanik' te faaliyet gösteren İttihad ve Terakki Fırkası' na katılmışlardı. Daha sonra Mustafa Kemal de arkadaşı Ömer Naci' nin isteğiyleİttihad ve Terakki' ye katıldı.
