Sagot :
Mondros Mütarekesinden sonra Anadolu'da pek çok cemiyet kurulmuştur. Kurulan bu cemiyetler Milli Mücadele açısından yararlı ve zararlı cemiyetler olarak iki kısma ayrılırlar. Zararlı cemiyetler ise kendi içerisinde; azınlıkların kurduğu cemiyetler ve milli varlığa düşman cemiyetler şeklinde iki gruba ayrılır.
a. Azınlıkların Kurduğu Cemiyetler
Mavri Mira Cemiyeti:
İzmir ve çevresi ile Doğu Trakya'yı Yunanistan'a katmak için kurulmuştur.
İstanbul'daki Rum Patrikhanesince, patrik vekilinin başkanlığında kurulmuştur.
Mavri Mira Cemiyeti Megali İdeanın gerçekleşmesini sağlamak için gerekli faaliyetleri yürütmek için kurulmuştur.
Etnik-i Eterya Cemiyeti:
1814 yılında Yunanistan'a bağımsızlığını kazandırmak amacıyla kurulmuştur (1814).
1896 yılında meydana gelen Girit İsyanına neden olmuşlardır.
I. Dünya Savaşında ise Rumların yaşadığı tüm toprakları Yunanistan'a katarak, Bizans'ı canlandırmayı amaçlamışlardır.
Pontus Rum Cemiyeti:
Doğu Karadeniz Bölgesinde faaliyet göstermiştir.
Trabzon Rum İmparatorluğunu tekrar kurmak amacı ile Rumlar tarafından kurulmuştur.
Ermeni Taşnak - Hınçak Cemiyeti:
Ermenilerin kurduğu bu cemiyet Doğu Anadolu'da bağımsız bir Ermeni devleti kurmak amacıyla faaliyet göstermiştir.
Alyans İsrailit Cemiyeti:
İstanbul'daki Yahudi gençler tarafından kurulmuştur.
Filistin'den Elazığ'a kadar uzanan Büyük İsrail Devletini kurmayı amaçlamışlardır.
Not: Azınlıkların kurduğu bu cemiyetler itilaf Devletleri tarafından desteklenmiştir. Ayrıca
Rum ve Ermeni kiliseleri etkili olmuştur. Kuruluş amaçları ise genel olarak Anadolu'nun işgalini kolaylaştırmaktır.
b. Milli Varlığa Düşman Cemiyetler
Hürriyet ve İtilaf Fırkası:
Mondros Ateşkesinden sonra İttihat ve Terakkinin çekilmesiyle ortaya çıkan boşluğu doldurmak üzere yeniden faaliyete geçti.
İç ayaklanmalarda kışkırtıcı rol oynadı.
Müdafaa-i Hukukçuları cinayet komitesi ve türediler grubu olarak ilan etmiştir.
Kürt Teali Cemiyeti:
Bu cemiyet İngilizlerin yardımıyla İstanbul'da kurulmuştur.
Wilson ilkelerinden yararlanarak doğu illerimizi içine alan bir sahada Kürt devleti kurmak amaçlanmıştır.
Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti ile birleşmeyi reddetmiştir.
Teali İslam Cemiyeti:
Saltanat ve hilafeti korumak amacıyla mücadele eden bu cemiyeti, İstanbul medreselerindeki bazı müderrisler kurdular.
Cemiyeti kuranlar Anadolu'daki Milli Mücadeleyi engellemeye çalışmışlardır.
Hilafet ve ümmetçilik esaslarını benimsemiştir.
Hürriyet ve İtilaf Fırkasının yan kuruluşu gibi çalışmıştır.
Bu cemiyet, Kuva-yı Milliye hareketini isyan ve Mustafa Kemali de eşkıya olarak ilan etti.
İngiliz Muhipleri (Dostları) Cemiyeti:
Cemiyetin merkezi İstanbul'dur.
Bu cemiyet Osmanlı Devletine İngiliz hakimiyetini kabul ettirmek amacıyla çalışmıştır.
Anadolu'daki milli direnişe engel olmaya çalışan cemiyet üyeleri İngiliz himayesinde yaşamanın faydalı olacağını iddia etmişlerdir.
Cemiyetin gizli amacı ülkede ayaklanma ve karışıklıklar çıkarmak, uyanmaya başlayan millî bilinci boğmak ve böylece yabancı müdahalesini kolaylaştırmaktı.
Wilson Prensipleri Cemiyeti:
Amerikan masını savunan yazar ve gazeteciler tarafından kuruldu.
Cemiyetin kurucularından bazıları daha sonra millî mücadele saflarına katıldılar.
2. Milli Cemiyetler
Şarkî (Doğu) Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:
Genel merkezi İstanbul'da olan bu cemiyet Erzurum ve Elazığ'da şube açmıştır.
Amacı, doğu illerimizin Ermenilere verilmesini engellemektir.
Cemiyetin kararları, Kesinlikle Doğu Anadolu'dan göç edilmeyecek.Doğu illeri bir saldırıya uğrarsa bileşilecek. Bilim, din ve ekonomi alanında teşkilatlanılacak.
Erzurum Kongresini düzenlemişlerdir.
Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:
Trakya'nın Yunanlara verileceği endişesi ile Edirne'de kurulmuştur.
Osmanlı Devleti parçalığı takdirde Batı Trakya ile birleşerek, Trakya Cumhuriyetini kurmayı amaçlamıştır.
Mondros'tan sonra kurulan ilk direniş cemiyetidir (2 Aralık 1919).
Lüleburgaz, Edirne kongrelerini düzenlemişlerdir.
Trabzon Muhafaza-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti:
Trabzon ve çevresinin Rumlara verilmesini ve bölgede Rum Pontus Devletinin kurulmasını önlemek amacıyla kurulmuştur.
Kilikyalılar Cemiyeti:
Merkezi İstanbul'da olan bu cemiyet, Adana ve çevresini işgalden korumak ve bölgenin Ermenilere verilmesini önlemek amacıyla mücadele etmiştir.
İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:
İzmir'in Yunanlılara verileceğinin duyulması üzerine İzmir'de kurulmuştur. İzmir ve çevresinin Yunanistan'a verilmesini önlemek amacıyla mücadele etmiştir.
Milli Kongre Cemiyeti:
İstanbul'da kurulan bu cemiyet, Türklere karşı yapılan propagandalara, yayım yolu ile karşı koymayı amaçlamış ve Türk milletinin haklı davasını basım yayım yoluyla tüm dünyaya duyurmaya çalışmıştır.
CEMİYETLER
1) Zararlı Cemiyetler
I. Azınlıklar tarafından kurulan zararlı cemiyetler
II. Milli varlığa zararlı cemiyetler zararlı cemiyetler
2)Yararlı Cemiyetler
ZARARLI CEMİYETLER
I. Azınlıklar Tarafından Kurulan Cemiyetler
15. yüzyıldan beri Türk toplumu içinde hür ve rahat yaşamış azınlıklar (Ermeni ve Rum) 20. yüzyılda Türklerin içinde bulunduğu durumdan yararlanarak topraklarımızı parçalamak amacıyle cemiyetler kurmuşlardır,
1. Mavri Mira Cemiyeti:
+ İstanbul Fener-Rum Patriği tarafından kurulmuştur.
+ Mavri Mira büyük Yunanistan Krallığını kurmak istiyordu.
+ Ermeni patriği ile de ilişki halindeydi.
2. Pontus – Rum Cemiyeti:
+ Trabzon merkez olmak üzere Samsun’dan Batum’a kadar uzanan alanda Pontus-Rum Devleti kurmayı amaçlamıştır.
3. Etnik-i Eterya Cemiyeti:
+ 1814′te kurulan cemiyetin amacı Yunan ideallerini (Megalo İdea) gerçekleştirmek (1829′da Yunanistan’ın bağımsız olmasında etkili oldu.)
4. Taşnak ve Hınçak Cemiyetleri:
+ Mavri Mira ile işbirliği yapan bu Ermeni cemiyetlerinin amacı Doğu Anadolu’dan Adana’ya kadar uzanan bir Ermeni devlet kurmaktı.
+ Fransızlar tarafından desteklenmiştir.
5. Kardos Cemiyeti:
+ Rumlar tarafından kurulan cemiyetin görünüşteki amacı Rum göçmenlerine yardımcı olmak.
+ Etnik-i Eterya’nın bir kolu olarak faaliyet göstermiştir. Doğu Karadeniz’e göçmen adı altında silahlı Pontus çeteleri göndermiştir.
6. Mekabi ve Alyans-lsrailit Cemiyetleri: Yahudiler tarafından ekonomik çıkarlarını korumak amacıyla kurulmuştur.
Diğerleri; Yunan Kızılhaç Cemiyeti (Rum), Rum Ermeni Birlik Komitesi, Zaven Efendi Derneği.
II. MİLLİ VARLIĞA ZARARLI CEMİYETLER
Müslümanlar tarafından kurulan zararlı cemiyetlerdir. Kuruluş amaçlan olumlu olmasına rağmen izledikleri metotlardan dolayı milli bağımsızlığa ters düşmüşlerdir.
1. Hürriyet ve İtilaf Fırkası:
+ İttihat ve Terakki düşmanlığı ile ortaya atılmış, iç isyanlarda kışkırtıcı rol oynamış, müdafaai hukuk hareketlerini hedef almıştır.
2. Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası:
+ Sadrazam Damat Ferit tarafından desteklenen cemiyeti vatanın kurtuluşunun ancak padişah ve halifenin buyruklarına bağlı kalmakla gerçekleşebileceğini savunmuştur.
3. Teali – İslam Cemiyeti:
+ İstanbul’da kurulmuştur. Temel dayanağı hilafettir. Kurtuluşun Islamda olduğu savunmuştur.
4. Kürt Teali Cemiyeti:
+ Wilson prensiplerinden güç alınarak İstanbul’da kurulmuştur. Doğu Anadolu’da bağımsız bir Kürdistan devleti kurmayı hedeflemiştir.
5. Wilson Prensipleri Cemiyeti:
+ Bazı aydınlar tarafından desteklenen cemiyet, Osmanlı Devleti’nin varlığını koruyabilmesi için ABD’nin manda ve himayesine girmesi gerektiğini savunmuştur.
6. İngiliz Muhipleri Cemiyeti:
+ İstanbul hükümetince desteklenen cemiyet, Osmanlı Devleti’nin varlığını koruyabilmesi için tek yolun İngilizlerin himayesine sığınmak olduğu tezini savunmuştur.
YARARLI CEMİYETLER
1. Trakya-Paşaeli Cemiyeti:
+ Kurulan ilk yararlı cemiyettir.
+ Trakya’nın Yunanlılar tarafından işgalini önlemek amacıyla kurulmuştur.
+ Osmanlı Devleti’nin dağılması durumunda bağımsız bir devlet kurma kararı da alınmıştır.
2. İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti (Redd-i İlhak):
+ Mondros’tan hemen sonra İzmir’de kuruldu.
+ Amacı İzmir ve çevresini Yunanistan’a katılmasını önlemektir.
+ Ancak İzmir’in Yunanlılar tarafından işgalinin kesinleşmesi üzerine Redd-i İlhak Cemiyeti olarak çalışmalara devam
edildi.
3. Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:
+ Merkezi İstanbul’dur.
+ Doğu Anadolu’da teşkilatlanarak faaliyet göstermiştir.
+ Amacı Doğu Anadolu’yu işgallerden koruyarak Ermeni devletinin kurulmasını önlemektir.
+ Erzurum kongresini bu cemiyet düzenlemiştir.
4.Kilikyalılar Cemiyeti:
+ İstanbul’da kurulmuştur.
+ Amaç; Adana ve çevresini Fransız ve Ermeni işgalinden kurtarmaktır.
5. Trabzon Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:
+ Bu cemiyet, Trabzon ve çevresine yönelik Rum ve Ermeni iddialarına karşı, Türk ve Müslüman halkın haklarını korumak amacıyla faaliyet göstermiştir.
6. Milli Kongre Cemiyeti:
+ İstanbul’da kuruldu.
+ Cemiyetin amacı, Türklere karşı yapılan haksız ve yersiz propagandalara karşı çıkmak, basın ve yayın yolu ile Türk Milletinin haklı sesini dünyaya duyurmaktır.
-Kuvay-i Milliye tabirini kullanan ilk kuruluş Milli Kongre Cemiyetidir.
Yararlı Cemiyetlerin Özellikleri
=* Bölgesel cemiyetlerdir. Öncelikli amaçları ülkeyi korumak değil, kuruldukları bölgeyi korumaktır.
=> Genellikle basın-yayın yolu ile çalışmalarını sürdürmüşlerdir.
=> Milliyetçilik düşüncesi etkilidir.
=> İstanbul’a bağlı veya karşı değillerdir.
=> Sivas Kongresiyle birleştirilmişlerdir.
İZ
Thank you for visiting our website wich cover about Tarih. We hope the information provided has been useful to you. Feel free to contact us if you have any questions or need further assistance. See you next time and dont miss to bookmark.