Asit,Baz ve Tuzların Genel Özellikleri Nelerdir?
Canlıların yaşamsal faaliyetlerinde önemi büyük olan asitler, günlük gıda maddelerinin birçoğunda vardır. Mide özsuyu, besin sindirimi için %0,4 oranında HCl içerir. Proteinlerin oluşumunda aminoasitlerin önemi tartışılmaz bir gerçektir. Asitler, organik ve inorganik olmak üzere iki gruba ayrılırlar. Yapısında C elementi bulunmayanlar “inorganik”, bulunanlar ise “organik” asitlerdir. Sulu çözeltilerine H+ iyonu verebilen maddelere “asit” denir. HCl <––––> H+ + Cl-. Molekül yapıdadırlar. Suda parçalanan moleküllerin suya verdikleri H+ iyonu ne kadar fazla ise o kadar kuvvetlidirler. H2SO4 –––> 2H+ + SO4-2. H2SO4 dünyada en çok kullanılan ve çok üretilen bir asittir. SO2 gazı kullanılarak üretilen bu asit; gübre, patlayıcı, boya sanayi ve petrokimya sanayinde kullanılmaktadır.
Suya karıştırıldığında suda her H2SO4 molekülü başına iki Hidrojen iyonu bırakır. Ve bu iyonlar, son derecede reaktiftirler. Temas ettikleri birçok madde ile tepkime verirler. Maddelerin asitlik ve bazlık derecesi ya da nötr olduğu, pH kâğıdı ya da pH metre ile ölçülür. 25oC’ta pH 0 ile 14 arasında değerler alır. pH’si 0 ile 7 arasında çıkan madde, asittir. pH’si 7 ile 14 arasında çıkan madde, bazdır. 7’de kalmışsa o madde nötrdür. 0 pH, en kuvvetli asitliktir. 7 pH, nötrdür. 14 pH, en kuvvetli bazik çözeltidir. Aşağıdaki pH metreyi inceleyelim:
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
a s i t l i k a r t a r nötr b a z l ı k a r t a r
7 nötrdür. 7’den 0’a doğru gidildikçe asitlik değeri artar. 7’den 14’e doğru gidildikçe bazlık değeri artar. 0’dan 7’ye doğru gidildikçe asitlik değeri azalır. 14’ten 7’ye doğru gidildikçe bazlık değeri azalır.
Asitlerin Özellikleri:
– Asitlerin sulu çözeltileri suda iyonlar oluştururlar ve elektrolit duruma gelen bu sıvı elektriği iletir. Örnek: Akü suyu.
– Asitler katı, sıvı ya da gaz durumunda olabilirler.
– Sulu çözeltileri yakıcı ve aşındırıcıdır.
– Sudaki çözeltilerine H+ iyonu verirler.
– Mavi turnusol kâğıdını kırmızıya çevirirler.
– Her asitte H vardır.
– Sulu çözeltilerine metal batırınca H gazı açığa çıkar.
– Seyreltik çözeltilerinin tadı ekşidir.
– Her asidin tadına bakılmaz.
– Midemizdeki sindirim, HCl sayesinde oluşur.
– Midemizdeki değeri pH 2 olarak bilinen HCl, jileti bile parçalayabilecek güçtedir.
– Kuvvetli asitlerde iletkenlik fazla, zayıf asitlerde azdır.
– Asitler, sulu çözeltilerine kattıkları hidrojen iyonunu miktarı arttıkça kuvvetlenirler.
– Asitler, bazlarla birleşerek tuz ve su oluştururlar.
NaOH + HCl –––> NaCl + H2O
2KOH + H2SO4 –––> K2SO4 + 2H2O
– Asitler, metal oksitlerle birleşerek tuz çeşitlerini yaparlar.
Na2O + 2HCl –––> 2NaCl + H2O
CaO + H2SO4 –––> CaSO4 + H2O
– Asitlerin ametallere etkisi genellikle derişik durumdadır.
C + 4HNO3 –––> CO2 + 4NO2 + 2H2O Derişik
C + 2H2SO2 –––> CO2 + 2SO2 + 2H2O Derişik vb.
Bazı asitler ve bulundukları yerler
Formik Asit : Karıncada bulunan asittir. Asetik asit : Sirkelerde bulunan asittir. Malik Asit : Elmada bulunur. Laktik Asit : Yoğurtta bulunan asittir. Sitrik Asit : Limonda bulunur. Tartarik Asit: Üzümde bulunur. Bütirik Asit : Tereyağında bulunur. Karbonik Asit: Gazozda bulunur. Oleik Asit : Zeytinyağında bulunur. Nitrik Asit : Kezzapta bulunur. Asetilsalisilik asit : Aspirinde bulunur. Akrilik asit : Bazı boyalarda bulunur.
b) Bazlar
Sulu çözeltilerine Hidroksit (OH-) verebilen maddelere “baz” denir.
(Sodyum Hidroksit) NaOH–––> Na+ + OH- ,
(Potasyum Hidroksit) KOH –––> K+ + OH- vs.
Bazların Özellikleri:
– Sulu çözeltilerinde iyonlaşarak elektrik akımını iletirler.
– Kırmızı turnusol kâğıdını maviye çevirirler.
– Seyreltik çözeltilerinin tatları acıdır.
– Seyreltik çözeltilerinin tatlarına bakılmaz.
– Bazlar, ele kayganlık hissi verir. Örnek: Sabun suyu
Bazı bazların kullanıldığı yerler
Sodyum hidroksit (NaOH): Sabun, lavabo açıcı. Potasyum hidroksit (KOH): Arap sabunu, sıvı sabun, şampuan. Kalsiyum hidroksit (Ca(OH)2): Sıva ve harç. Alüminyum hidroksit (AL(OH)3): Deodorantlar. Magnezyum hidroksit (Mg(OH)2): antiasit. Amonyak (NH3): Ev temizlik malzemesi, gübre, patlayıcı madde.(Zayıf bazdır)
c) Tuzlar
Nötrleşme tepkimesi sonucu ortaya çıkarlar. Yani, asitler ve bazların tepkimesi sonucu ortaya çıkan kimyasal bileşiklerdir. Çözeltilerinden ayrıştırıldığında katı yapıda olan tuzlar, asit ya da baz özelliği göstermezler. Bu nedenle suda çözüldüklerinde suyun pH değerini değiştirmezler. Turnusol kâğıdının rengini değiştirmezler. Tuzlar, asit ve bazlara göre daha kararlı bileşikler olup erime ve kaynama noktaları, kendilerini oluşturan asit ve bazlardan daha yüksektir. Tuzlu çözeltilerin kaldırma kuvveti yüksek ve tatları acıdır.
Asit + Baz –––> Tuz + Su
HCl + NaOH –––> NaCl + H2O
Tuzların Özellikleri:
– Asit ve bazlarda olduğu gibi tuzlar da çözeltilerinde iyonlaşarak elektrik akımını iletirler.
– Tuzların iyonlaşması sonucu hidrojen (H+) ya da hidroksit (OH-) ortaya çıkmaz.
– H+ ve OH- iyonları asit-baz tepkimesinde suya dönüşmüştür.
– Tuzlu su iletken iken saf su iletken değildir.
Normal tuz; tam nötralleşme ürünü olup, meydana getirici asit ve baz kuvvet olarak birbirine denktir. NaCl, NH4Cl, Na2SO4, Na2CO3, Na3PO4 ve Ca3(PO4)2 birer normal tuzdur.
Bazik tuzlar, bünyelerinde en az bir OH iyonu bulunduran tuzlardır. Suda çözündükleri zaman ortamı bazik yaparlar. Pb(OH)Cl, Sn(OH)Cl ve Al(OH)2Cl'de olduğu gibi. Diğer sınıflandırma metodunda ise, basit, çift ve kompleks tuzlar şeklinde sınıflandırılır. NaCl, NaHCO3 ve Pb (OH)Cl gibi tuzlar basit tuzlardır.Asitlerle bazlar karıştığında asitin H+ iyonu ile bazın OH- iyonu birleşir.Bu birleşim sırasında bir molekül su açığa çıkar ve tuz meydana gelir.
asit 0-7 ph değeri vardır bazların 7-14 arası ph değeri asitlerin tadı ekşidir bazlarınki ise acıdır .
