Periyodik cetvelin V A grubunda yer alan ametal bir kimyasal elementtir. 1669′da Henng Brand tarafından ürenin ısıtılarak buharlaşmasıyla bulundu.
Yarı saydam, balmumu kıvamında, karanlıkta ışıldayan sarmısak kokulu, zehirli bir elementtir. Doğada bulunan tek kararlı izotopu P31 dir. Ayrıca 6 radyoaktif izotopu daha vardır. Bunlardan P28 yarılanma süresi en kısa (0,28 saniye) olanıdır. Yarılanma süresi 28 gün olan P 33 ise en uzun ömürlüsüdür.
4 çeşit allotropu vardır. Beyaz fosfor, kırmızı fosfor, mor fosfor, siyah fosfor.
Beyaz fosfor: Muma benzer. Yağımsı saydam ve sarımtırak renktedir. Çok zehirlidir. Fosfor buharının yoğunlaştırılmasıyla elde edilir. Suda çözünmez. Karnondisülfürde, benzende, eterde çözünür. Havada hemen oksitlendiği için ancak su dolu şişelerde saklanır. 60 derecede kendi kendine alevlenir.
Kırmızı fosfor: Beyaz fosforun havasız bir kapta 250 derecede ısıtılması ve güneş altında bırakılmasıyla elde edilir. Zehirsizdir. 610 derecede erimeden buharlaşır. Bir çok fosfor atomunun bir örgüde birleşmesiyle oluşmuş bir polimerdir.
Mor fosfor: Beyaz fosfordan elde edilir. 529,5 derecede erir.
Siyah fosfor: Beyaz fosforun çok büyük basınç altında kalmasıyla elde edilir. Grafitinkini andıran katmanlı biratom örgüsü vardır. Elektriği iletir. Çok az çözünür ve kullanım alanı azdır.
Sembolü: P
Atom Numarası: 15
Atom Ağırlığı: 30.973762
Elemet serisi: Ametal
Maddenin Hali: Katı
Görünümü: Renksiz/kırmızı/gümüşü beyaz
PERİYODİK TABLO
Fosforun Elde Edilmesi:
2Ca3(PO4)2 + 6SiO2 + 10C (1500°C) → 6CaSiO3 + 10CO + P4
Reaksiyon fosfor pentoksit için de uygulanabilir.
2Ca3(PO4)2 + 6SiO2 + → 6CaSiO3 + P4O10
P4O10 + 10C → 10CO + P4
Fosforun en önemli bileşiği fosforikasittir. Fosforikasit gübre yapımında kullanıldığından bolca üretilir. Beyazkristal halde katı olup 42 derecede erir. Ayrıca karbonat yapımı ve boyalı içeceklerde kullanılır.
Fosforpentaoksit beyaz bir toz şeklindedir. Nem çekici özelliği vardır. Sert katı ve camsıdır.
Fosforun Kullanım Alanları:
Fosfor yaşamayı ilgilendiren bir çok maddenin yapımında doğrudan kullanıldığı gibi çeşitli türevleriyle yaşama girer. Kibrit, tarım ilaçları, süs bombaları, izli mermiler, işaret fişekleri, özel cam yapımlarında, yangın bombalarında kullanılır. Çelik, fosfor bronzu yapımında, kazan borularında su yumuşatıcısı ve taş oluşumunu önleyici temizlik maddesi olarak da kullanılır.
Sinir gazı yapımında organik bileşiklerinden yararlanılır. Özellikle fosfatın, gübre yapımında kullanılan başlıca madde olması nedeniyle önemi büyüktür
