Açıklama:
Ali cengiz oyunu deyiminin hikâyesi:
Deyimin kaynağına dair söylene gelen bir başka rivayet şudur: Anadolu’yu işgal eden Moğol hükümdarı Cengiz Han ile onun soyundan gelenlere ‘Âli Cengiz’ denilirdi. Buradaki ‘Âl’ soy sop manasındadır. Zamanla “Ali Cengiz” şeklinde dönüşmüştür.
Bu meşhur oyunun bir hikâyesi yoktur ama ilginç bir masalı vardır.
Çok çok eski zamanların birinde, türlü hünerler, sihirli oyunlar bilen Ali Cengiz adında bir adam yaşarmış. En büyük hüneri de, kılıktan kılığa girmekmiş ki, bunun sırrını bilen hiç kimse yokmuş. Çünkü bu adam, bildiği gizli ilimleri kimselerle paylaşmazmış. Ama marifetleri dilden dile dolaştığından, adı yedi ülkede bilinecek kadar meşhur olmuş. Bu yedi ülkenin birinin sultanı, Ali Cengiz’in türlü hünerlerine ve sihirli oyunlarına dair hikâyeleri duymuş ve pek merak etmiş. Ferman çıkarmış, dört bir yana haberler yollamış:
Kim ki Ali Cengiz oyunlarının sırrını bana anlatırsa biricik kızımı ona vereceğim!”
Türlü kişiler yollara düşmüş. Çoğu elleri böğürlerinde boş dönmüş. Dönemeyenler de canından olmuş.
Keloğlan misal, bir fukara oğlancık da, “Hele kısmet” diyerek, yollara düşmüş ve nasıl ettiyse Ali Cengiz’e hizmetkâr olmayı başarmış. Uzunca bir zaman sonra Ali Cengiz’in sırrını öğrenip, yanından kaçmış. Ali Cengiz durur mu? Peşine düşmüş. Ama oğlan pek kurnazmış.
Oğlan kuş olup uçar, Ali Cengiz kartal olup arkasına düşermiş. Oğlan it olur kaçar, Ali Cengiz kurt olup kovalarmış. Böylece kılıktan kılığa, hünerden hünere geçe geçe, meraklı sultanın ülkesine kadar gelmişler. Oğlan sultanın huzurunda bir demet çiçek olup, onun kucağına atıvermiş kendini. Sultan ortalığa şaşkın şaşkın bakarken Ali Cengiz bir küçük köylü kızı olup, çiçeği sultanın kucağından kapmağa yeltenmiş. Oğlan bir avuç buğday olup kızın ellerinden yere akıvermiş. Bunun üzerine Ali Cengiz tavuk olup, buğdaylara saldırmış. Ama meğerki boynuz kulağı çoktan geçmiş. Oğlan tilki olup, tavuğu boğazından yakaladığı gibi canını alıvermiş.Sultan gözleri önünde cereyan eden bu Ali Cengiz oyununu hayretle izlemiş, merakını gidermiş ve pek beğenmiş. Sonra da, söz verdiği gibi biricik kızını, oğlana vermiş gitmiş.
Hiç kimseyi hor görme,
Her yiğidin vardır bir oyunu.
Akıllının hilesini bozar,
Ali cengiz oyunu
