Cevap:
5. Sınıf Türkçe Kök ve Ek - Konu Anlatımı
1- Kök:
Kökler ne tür bir ek alırsa alsın biçim olarak değişime uğramaz. Kelimenin sabit kalan ve değiştirilemez ögesidir. Kök çeşitleri toplam dört ana grupta toplanır.
1- İsim kökleri:
Nesne, varlık ve olguların adlarını oluşturan köklere isim kökü denir.
Örnek: At, kedi, masa, yeşil, sarı, çanta.
Cümle içinde kullanımı:
1- Kitaplar sende mi? - Kitap kelimesi sonuna -lar ( çekim ekini) almıştır.
2- Buradaki kitaplık çok büyük. / Kitap kelimesi sonuna -lık (yapım ekini) almıştır.
2- Fiil kökleri:
Bir eylemi belirten kök çeşitleridir. Sonuna mastar eklerinden biri gelir.
Cümle içinde kullanımı:
1- Gitmek mi zor kalmak mı zor. / Sonuna mastar eki almış Git ve Kal kelimeleri fiil kökleridir.
3- Sesteş Kökler:
Birbirleriyle ses benzerliği bulunan köklerdir. Yazılışları aynı olmasına rağmen anlamları birbirinden tamamen farklıdır.
Örnek -1- Tahtada yazılanları tahtaya yazın.
Örnek -2- Bu yaz arkadaşlarımla tatile gideceğiz.
Kelimenin kökeni ''yaz'' olmasına rağmen her iki cümlede farklı anlamlarda kullanılmıştır. Birinde yaz mevsimi, diğerinde yazmak eylemi vardır.
4- Ortak Kökler:
Hem yazılışları hem anlamları aynı olan isim- fiil köklerine ortak kök denir.
Örnek -1- Sonbahar kuşlar için göç mevsimidir.
Örnek -2- Kuşlar sonbahar mevsiminde göçmeye başlar.
Bir cümlede göç isim olarak diğerinde fiil olarak kullanılmıştır.
2- Ek:
Türkçede ekler çekim ve yapım eki olarak ikiye ayrılır.
1- Yapım Ekleri:
Tüm ekler gibi kökün sonuna gelen ve kelimenin anlamını değiştiren eklere yapım ekleri denir. Kendi içerisinde dört ana gruba ayrılır.
1- İsimden İsim Oluşturan Yapım Ekleri:
İsim kökün sonuna gelip yeni bir isim meydana getiren eklerdir.
Kalem - Kalemlik
Deniz - Denizci
2- İsimden Fiil Oluşturan Yapım Ekleri:
İsim kökünün sonuna gelip yeni bir fiil oluşturan eklerdir.
Az - Azaltmak / Azımsamak
Sarı - Sararmak
3- Fiilden Fiil Oluşturan Yapım Ekleri:
Kökü fiil olan bir kelimeye eklendiğinde yeni bir fiil meydana getiren eklerdir.
Sor - Soruşturmak
Çek - Çekiştirmek
Gülmek - Gülümsemek
4- Fiilden İsim Oluşturan Yapım Ekleri:
Fiil kökün sonuna geldiğinde yeni bir isim meydana getiren eklerdir.
Giy - Giyim
Kaz - Kazı
Seç - Seçki
2- Çekim Ekleri:
Sonuna gelindiği eklerin biçimini değiştirip anlamını değiştirmeyen eklere çekim ekleri denir.
1- Çoğul Ekleri: Kelimelerin sayısını - miktarını çoğaltan eklerdir.
Kuş - Kuşlar
Çocuk - Çocuklar
2- İsmin Hal Ekleri: Kendi içerisinde dörde ayrılan eklerdir.
A- Belirtme Ekleri:
Çanta - Çantayı
Gömlek Gömleği
B- Yönelme Ekleri:
Öğretmen - Öğretmen
Okul - Okula
C- Bulunma Ekleri:
Okul - Okulda
Sınıf - Sınıfta
D- Ayrılma - Çıkma Ekleri:
Okul - Okuldan
Sınıf - Sınıftan
3- İlgi Ekleri: İki kelime arasında ilgi anlamı kuran eklerdir.
Arkadaş - Kalem / Arkadaşın Kalemi
Çocuk - Surat / Çocuğun Suratı
4- İyelik Ekleri: Sahiplik belirten eklerdir.
Ben - Kalem - Benim Kalem
Sen - Gözlük - Senin Gözlüğün
:D
