Cevap:Alevi-Bektaşilik İslam dinindeki mezheplerden biridir. 13. yüzyılın sonlarında Hacı Bektaş Veli ve etrafındaki müritler tarafından kurulmuştur. Başta Türkiye ve Azerbaycan olmak üzere birçok ülkede milyonlarca Alevi-Bektaşi yaşamaktadır. 7. sınıflar için Alevi-Bektaşilikle ilgili temel kavramları madde madde anlattık.
Bu mezhepteki temel kavramlar ''erkan'' adıyla da bilinir. Zaman içerisinde oluşan bu temel kavramlar nesilden nesle aktarılarak günümüze kadar gelmiştir. Türkiye'de 12 milyonun üstünde Alevi-Bektaşi yaşamaktadır.
Açıklama:
1-can:
Alevi-Bektaşilik anlayışında her insan ''can'' olarak tanımlanır. Ruh ve yaşam anlamlarının yanı sıra kişinin içinde taşıdığı maneviyat ve kuvvet manasına da gelir. Allah katında her can eşittir.
2- Cem - Cemevi
Cem kelimesinin sözlük anlamı toplanmaktır. Cemevi de toplanılan ve ibadet edilen yer anlamındadır. Cem'e erkekler ve kadınlar bir arada katılabilir. Cemevindeki ibadetler Dede'nin huzurunda yapılır. Dede, canlardan rızalık aldıktan sonra yerine geçer. Cem'e katılmak için belli başlı kurallara uymak zorunludur. Bunların başında bedenen ve ruhen temiz olmak gelir. Kul hakkı yemiş kişiler cemevindeki ibadetlere katılamaz. Ülkemizde toplam 948 tane cemevi bulunmaktadır.
3- Semah:
Alevi-Bektaşilik mezhebindeki ibadetlerin geneline verilen isimdir. Her semah saz eşliğinde yapılır. Ayrıca on iki hizmetten en önemlisi olarak kabul edilir. Farklı duruşlar ve hareketlerle yapılan semahta. Her hareketin farklı bir anlamı vardır.
4- On İki İmam:
Tarihin çeşitli dönemlerinde yaşamış olan imamlar Alevi-Bektaşilik inancında önemli bir yere sahiptir. İmamlar Ehl-i Beyt'in soyundan gelir. Hz. Ali on iki imamların başıdır. Diğer imamlar sırasıyla, Ali Rıza, Musa Kazım, Ali Naki, Hasan, Hüseyin, Zeynel Abidin, Muhammed Taki, Cafer Sadık, Muhammed Bakır ve Zeynel Abidin'dir. On ikinci imamın kıyamete yakın dünyaya mehdi olarak geleceğine ve inananlara rehberlik edeceğine inanılır.
5- On İki Hizmet:
Alevi-Bektaşi mezhebinde on iki hizmet on iki farklı görevli tarafından yerine getirilir. Pir ve mürşit de denilen Dede bu görevlilerin başında yer alır. Görevi, insanları iyiliğe, yardımlaşmaya, sevgi ve hoş görüye yöneltmektir. Rehber, temel kavram ve erkanların öğrenilmesini sağlar. Eren adıyla da bilinen rehberler eğitim- öğretimden sorumludur. Gözcü, rehberlerin istek ve görüşlerini dedeye iletir. Bu kişilerin dışında Süpürgeci, Zakir, Delilci, Lokmacı, Sakkacı, Semahçı, İznikçi, Kapıcı ve Peyik ismi verilen görevliler on iki hizmet içerisinde yer alır.
6- Tenasüh:
Tenasüh, ölmüş kişilerin ruhlarının başka bedenlere girerek yaşamaya devam etmesi demektir. Ruh Göçü de denilen tenasüh Alevi- Bektaşi inancından önemli bir yere sahiptir. Kişilerin kıyamet kopana kadar farklı bedenlerde tekrar tekrar yaşayacağına inanılır.
7- Peyik:
On iki hizmet içerisinde yer alır. Temel görevi haber alıp götürmektir. Eski zamanlarda peyiklere 'ulak' da denirdi.
8- Musahiplik:
Alevilik ve Bektaşilikte kardeşlik, yol kardeşliği anlamındaki musahiplik için cem düzenlenir. Evli bir çift başka bir evli çift ile birlikte dedenin huzurunda kurban keser ve hayır duası alır. Aynı zamanda evlenmeden de musahip olmak mümkündür. En temel kurallarından biri de musahip olan kişilerin çocuklarının birbirleriyle evlenmesinin yasak olmasıdır. Erkek çocuklar birbirine kardeş, kız çocuklar ise bacı diye hitap eder. Musahip çocuklar birbirlerinin anne babalarına da analık ve babalık diye seslenir.
9- Gülbenk:
Gülbenk, dua demektir. Allah'a yakarma, Allah'a sığınma, Allah'tan başkasından medet ummama gibi anlamları da mevcuttur. Mezhep büyüklerini ve ulu kişileri anmak için de gülbenk okunur. Cem esnasında da kısa ve uzun gülbenkler okunur.
