İbni Sina'ya göre nefs birleşeceği bedeni almadan önce ferdî varlığı yoktur. Aristo gibi İbni Sina da metafiziği varlık olması bakımından varlık ilmi diye tanımlıyor. İbni Sina üç katlı âlem görüşünde tanrıcı felsefe (theisme) ile tabiatçı felsefeyi (naturalisme) birleştirir.
İslam felsefesinin iki büyük okulu; meşâiyye ve işrâkiyye okullarıdır.
Meşâilik; Platon-Aristoteles uzlaştırılması, Işrâkilik; Platon-Tasavvuf uzlaştırmasıdır.
Deneycilikle akılcılığı bağdaştıran İbni Sina, bu bağdaştırmasında doğa bilimsel İslâm felsefesinin kurucusu Râzi ile Fârâbî’den yararlanır. Meşâilikten Işrâkiliğe geçmiş bir düşünür olmasıyla da İslam felsefesinde önemli bir rol oynamaktadır.
İbni Sina bilimleri üçe ayırır;
i) Yüksek bilimler (Al-ilm-ül-âlî)
Maddesinden tümüyle ayrılmış biçimlerin bilimi ki bunlar; metafizik ve mantıktır.
ii) Aşağı bilimler (Al-ilm-ül-esfel)
Maddesine bağlı biçimlerin bilimi ki bunlar tabiat bilimleridir.
iii) Orta bilimler (Al-ilm-ül-avsat)
Maddesinden ancak zihinde ayrılan bilimler ki bunlar matematik bilimleridir.
İbni Sina matematikten mantığa ve oradan da metafiziğe geçer. Aristo gibi felsefeyi ikiye ayırır;
a) Nazari hikmet (Kuramsal felsefe)
b) Amelî hikmet (Eylemsel felsefe)
Birincisinde tabiat felsefesi, matematik felsefe ve metafizik vardır. Eylemle değil, bilmekle ilgilidir.
İkincisi hem eyleme hem bilgiye aittir; medenî hikmet veya siyaset, ev hikmeti veya ekonomi (El-hikmet ül-menziliye), ahlâki hikmet (El-hikmet ül-hulkiye)
Mantık
Mantık, İbni Sina’ya göre ister felsefe içinde, ister ondan bağımsız görülsün bir âlet’tir. Mantığın hedefi insanı yanlıştan koruyan belirtileri vermektir. (Işarât)
İbni Sina mantığı psikolojiden çıkarıp, düşünce kanunlarını psikoloji üzerine kurmuştur. Önermeler ve kurucusunun Aristo olduğu tasım öğretisi (tümdengelim yoluyla sonuç çıkarma) hakkındaki çözümlemeleri İslâm Ortaçağında klasik olmuş ve sonraki bütün mantıkçılar ona dayandıkları gibi Kelamcılar[2] da Allah’ın ispatına dair eserlerinde ondan faydalanmışlardır.
Bilgi Teorisi
İbni Sina, tüm bilgilerimizin sezgiyle elde edilen açık ilkelerden çıkarsama (Ar. Al- istintâç) yoluyla oluştuğu kanısındadır. Bilgi sürecinin duyum ve algıyla oluştuğunu kabul etmekle beraber gerçek bilginin ussal olduğunu ileri sürer.
Empirisme’i mantıkî rationalisme’in içinde açıklamaktadır, İbni Sina’ya göre varlık ve düşünce aynıdır. Düşünce dışında varlık olamaz. Bu ilke mantıkla metafiziği birbirine bağlamakta ve mantıktan metafiziği çıkarma yolunu (yani dogmatizmi) temellendirmektedir.
