Cevap:
Roman içinde zamanı takip etmenin okuyucu için çok zor olduğu söylenemez. Konu aldığı zamanın koşullarını ve gerçeklerini anlatmak, Ateşten Gömlek’in temel amaçlarından bir tanesi olduğu için, Halide Edib belli noktalarda tarihi açık bir şekilde belirtir. Hatıra defterinin farklı bölümleri doğrudan tarih atılarak başlarken, hikayenin diğer noktalarında da tarih sık sık ifade edilir. Örneğin, Peyami’nin hastalığının 25 Mart’ta geçmeye başladığı net bir şekilde söylenir ve bu süre zarfında İstanbul’un İngiliz işgaline girdiği rahatlıkla anlaşılır.[1]
Peyami, kendisini Sakarya Savaşı’na getiren süreci İstanbul’dan başlayarak anlatır. Bu sayede, yazar bir taraftan Anadolu’da yaşananları anlatırken, bir taraftan da İzmir’in İşgali, Sultanahmet Mitingi ve İstanbul’un işgali gibi konuların Osmanlı Devleti’nin başkentinde nasıl yaşandığını da aktarma imkanı bulur.
Bu konuda özel olarak irdelenen bir nokta, dönemin Batılılaşmış semtlerinden Şişli’de yaşanan hayattır. Peyami, İstanbul ve İzmir’in işgalinin Şişli’de yarattığı tepkileri, burada yabancılara karşı tutumları ve Şişli “sosyetesinin” önemli karakterlerini kapsamlı olarak okuyucuya ulaştırır.
Özellikle İzmir’in Yunan ordusu tarafından işgal edilmesinin ardından Şişli ve çevresinde yaşanan propaganda hareketleri Peyami tarafından olumlu bir şekilde karşılansa da, anlatıcının bu semtteki hayat tarzı ile ilgili görüşleri çoğu zaman olumsuz olur. Örneğin, romanın ana karakteri kendi annesini bile şu şekilde tanımlar:
Yaşlı, alafranga, zeki bir Şişli hanımı. Allahım, o Şişli Büyükada arasında ne dedikodu, ne kukla oyunları olur. Hepsi annemin salonunda başlamasa bile onun salonunda intişar eder.[2]
İstanbul’un işgali sırasında hasta olan Peyami, benzer bir durumu I. ve I. İnönü Savaşları’nda da yaşar. Yazar romandaki olayları Sakarya Savaşı’na doğru götürürken ve II. İnönü Savaşları, “Perde Arası” bölümü ile hızlı bir şekilde, bir “boşluk” bırakılarak geçilir.[3]
Roman, Anadolu’ya geçtikten sonra neredeyse tamamen Kurtuluş Savaşı’nın burada yarattığı lkoşullara yoğunlaşır. Bu konuyla ilgili daha fazla bilgi için, yandaki “Kurtuluş Savaşı” sekmesine göz atabilirsiniz.
