•ünlü ve ünsüz harfler ile cümle içerisinde ses olayları oluşmaktadır. Böylece 8 farklı ses olayı bulunur. Dilimizde ses olayları 8 başlıkta incelenmektedir. Bunlar; ünsüz benzeşmesi, Ünsüz yumuşaması, ses düşmesi, ses türemesi, Ünlü daralması, ulama ve kaynaşmadır.
Ünsüz benzeşmesi?
-Ünsüz benzeşmesi ya da ünsüz uyumu, Türkçe dilbilgisindeki ses olaylarından biridir. Bu kurala göre herhangi bir kelimeye eklenen ve ünsüz harfle başlayan yapım ve çekim ekleri kendisinden önceki son harf sert ünsüz ise sert, yumuşak ünsüz ise yumuşak ünsüz harfle başlamak zorundadır: dolapta, aşçı, kitapçı vb..
Ünsüz yumuşaması?
-Ünsüz yumuşaması veya ünsüz değişimi, Türkçedeki bir ses olayıdır. Süreksiz sert ünsüzlerle biten sözcüklerin, ünlüyle başlayan bir ek aldıklarında, sözcüklerin sonundaki ç, k, p, t ünsüzlerinin yumuşayarak - sırasıyla- c, g/ğ, b ve d'ye dönüşmesidir. "K" ünsüzü hemen hemen her zaman "ğ" ünsüzüne dönüşür.Örneğin ağaç>ağaca, çocuk>çocuğu, senet>senedin, dolap>dolabın, ekmek>ekmeği, kitap>kitabım, tüfek>tüfeği, diyalog>diyaloğu, almak>almağa…
Ses düşmesi?
-k sesi ile biten kelimelerde -cik eki getirildiğinde kelime sonundaki k'lerin düştüğü görülür: Örneğin ufak>ufacık, alçak>alçacık, minik>minicik, küçük>küçücük, büyük>büyücek…
Uyarı: Bu ekin somut isim türettiği durumlarda kelime sonundaki k düşmez.
ses türemesi?
-Çeşitli ses durumlarından dolayı ünlü artmasına ses türemesi denir. Tek heceli bazı sözcükler -cık -cik ekini alınca, sözcük ortasında bir ünlü türer.Örneğin bir-i-cik. dar-a-cık.
Ünlü daralması?
-a veya e ünlüleriyle biten bir fiile -yor eki getirildiğinde, fiilin son hecesindeki ünlü, ı, i, u, veya ü ünlülerinden birine dönüşür.Örneğin sakla + yor > saklıyor. dile + yor > diliyor. kutla + yor > kutluyor.
Ulama?
-Ünsüzle biten kelimelerden sonra ünlü ile başlayan bir kelime geliyorsa, burada ulama vardır denilir. Örneğin, “Şu yüce dağların karı eridi, sel oldu gidelim bizim ellere.” cümlesinde ünsüzle biten kelimelerden sonra ünlü ile başlayan sadece iki kelime var.
Kaynaşma?
-Türkçe'de ünlü ile biten bir sözcüğün sonuna, ünlü ile başlayan bir ek gelirse iki ünlü arasına "n, s, ş, y" ünsüzlerinden biri girer. Bu ünsüzlere kaynaştırma ünsüzü, bu olaya da "kaynaştırma" denir.
Thank you for visiting our website wich cover about Türkçe. We hope the information provided has been useful to you. Feel free to contact us if you have any questions or need further assistance. See you next time and dont miss to bookmark.
