Açıklama:
Feride, küçük yaşta anne ve babasını kaybeder. Teyzesinin korumasıyla bir Fransız yatılı okulunda okur. Yaramazlıkları yüzünden arkadaşları, okulda, ona "Çalıkuşu" adını takarlar.
Feride, yaz tatillerini teyzesinin köşkünde geçirir. Teyzesinin yakışıklı oğlu Kamuran ile birbirlerini severler ve nişanlanırlar. Feride, düğün günü, bir kadının getirdiği mektuptan Kamuran'ın lsviçre'de iken Münevver adında hasta bir kızla ilişkisi olduğunu, ona evlenme sözü verdiğini öğrenir öğrenmez, her şeyi yüzüstü bırakıp kaçar. Feride, Anadolu'nun çeşitli yerlerinde Zeyniler Köyü, Bursa, Çanakkale öğretmenlik yapar.
Çok idealist bir kızdır. Güzelliği başına bela olur. Çeşitli dedikodular çıkar. Zeyniler Köyü'nde iken tanıştığı Doktor Hayrullah Bey'le Kuşadası'nda ikinci kez karşılaşır. Babacan bir adam olan Hayrullah Bey, Feride'yi kızı gibi korur; halkın dedikodusu üzerine onunla kağıt üzerinde evlenir; fakat aralarında sadece "baba - kız" ilişkisi vardır.
Feride, öğretmenliğe başladığı yıllarda bir "günlük" tutmuştur. Hayrullah Bey bu defteri bulur, okur ve saklar. Hastalanınca, Feride'ye kendisinin ölümünden sonra teyzesinin yanına gitmesini ve verdiği kapalı zarfı Kamuran'a teslim etmesini vasiyet eder.
Hayrullah Bey'in ölümünden sonra, vasiyeti yerine getirilir. Feride, zarfı Kamuran'a verir. Zarfın içinde Hayrullah Bey'in bir mektubu ile Feride'nin günlüğü vardır. Hayrullah Bey, Kamuran'a yazdığı mektupta Feride'yi bir daha bırakmamasını salık vermektedir.
Kamuran mektubu ve Feride'nin günlüğünü sabaha dek okur, her şeyi öğrenir. Ertesi gün gidecek olan Feride'yi bırakmaz, evlenirler.
Romanın başkahramanı Feride ailesiyle beraber Musul’da yaşarken çevre şartlarından dolayı oradan ayrılıp Kerbela’ya yerleşirler. Orada birkaç yıl kaldıktan sonra İstanbul’a yerleşme kararı alırlar. Bu sırada Feride’nin annesi vefat eder. Feride tam altı yaşındadır. Burada teyzesinin yanına gelir ve bir süre beraber yaşarlar. Feride burada teyzesinin oğlu Kamuran ile tanışır. Feride uçarı, söz dinlemez ve bir orada bir burada görülebilecek hareketlilikte bir kızdır. Sör Mektebine kaydettirilir burada öğrenim görür. Okulda da ismi çokça anılmaya başlayan Feride’ye bir öğretmeni Çalıkuşu benzetmesinde bulunmuştur. O sırada bir ağaca tırmanmış olan Feride’ye yapılan bu adlandırmayı tüm okul duyar ve bundan sonra ismi Çalıkuşu olarak anılır.
Feride kimseden çekinmezken kendinden birkaç yaş büyük olan teyze oğlu Kamuran’dan çekinmektedir. Feride ile Kamuran pek anlaşamazlar. Bir süre sonra babasını da kaybeder. Bir gün Feride Kamuran’ı, Neriman isimli biri ile tam ağaca çıktığı sırada altında konuşurlarken konuşmalarına şahit olur. Kamuran bu olaydan sonra Feride kimseye bir şey demesin diye ara ara ona hediyeler yollar. Aslında bu sırada Feride Kamuran’a ilgi duymaya başlamıştır.
Feride bir gün kız arkadaşlarıyla okuldayken bir konuşma esnasında kızlar hep sevgililerinden bahsederken Feride konu dışında kalmamak için
