Sagot :
Açıklama:
Merhabaa :d
- Yapısına göre fiiller -
Basit Fiiller
Bu filler hiç yapım eki almamış olan fiillerdir. Yapım ekleri kelimeye yeni bir anlam katan fiillerdir. Yani basit fiiller kelimenin anlamına etki etmeyen çekim eklerinden alabilirler ama yapım eki alırlarsa basit fiil olmaktan çıkarlar türemiş fiil olurlar.
Basit fiil ile ilgili örnek cümle kuralım
- Akşamüstü bize gelecekmiş.
Buradaki fiilimiz "gelecekmiş" bu basit bir fiildir fiilin kökü gel-mek fiili yani kök gel- oluyor bu kök halindeki fiile - ecek/-acak gelecek zaman kip eki getiriliyor ve -miş geçmiş zaman ekini alıyor bunların ikisi de çekim eki oldukları için basit yapılı fiil olarak kalır.
- Geceleri erken uyur.
Buradaki fiil "uyur" basit bir fiildir kök ü uyu-mak yani kökü uyu- oluyor burda kök -(u, ü, ı, i) r geniş zaman küpün alıyor buda yapım eki olmadığı için hâlâ basit fiil olarak kalıyor.
Türemiş Fiiller
Bu fiiller basit fiillerin tersine yapım eki almışlardır yapım ekleri sözcüğü değiştirirler yani farklı anlamlar katarlar çekim eki alan bir sözcük türemiş değildir en az bir tane yapim6eki aldıktan sonra çekim eki alıp almamış olması önemli değildir ama yapım eki alması gerekmektedir. İki çeşidi vardır biri fiilen isim olur diğeri de İsimlere yapım eki gelir ve onlari fiile yapar ve anlamını değiştirir buna da türemiş fiil denilmektedir.
Türemiş fiil ile ilgili örnek cümle kuralım
- Yeni evini iyice benimsemişti.
Buradaki fiil benimse-mek normalde sözcük benim sözcüğü ve bu bir fiil değil - se eki geliyor ve benimsemek fiil o oluyor gelen Ek yapım eki ve sözcüğü değiştirdiği için türemiş fiil oluyor.
- Sarılmak bilimsel olarak da yararlı bir eylemmiş.
Buradaki fiilimiz "Sarılmak" sar-mak tan geliyor - İl yapım ekini alıyor ve satmaktan sarılmak oluyor fiilen fiil oluyor yani sarmak ve sarılmak farklı anlamlar taşıdığından türemiş fiil oluyor.
Birleşik Fiiller
1) Kurallı birleşik fiiller
2) Yardımcı eylemle kurulan birleşik fiiller
3) Anlamca kaynaşmış birleşik fiiller
Kurallı birleşik fiiller
Ebilmek/abilmek, ivermek , e gelmek/e durmak, eyazmak gibi anlamlar kullanılarak yapılır ve daima birleşik yazılır.
- Uyuyabilmek
- Gidivermek
- Uyuyakalmak
- Düşeyazmak
- Vs. Örnekler verilebilir.
Yardımcı eylemle kurulan birleşik fiiller
"olmak, etmek, buyurmak Vs." yardımcı eylemleri ile önündeki ismi birlestirdigimizde oluşan fiiller.
- Farketmek
- Hissetmek
- mutlu olmak
- Vs. Örnekler verilebilir.
Anlamca kaynaşmış birleşik fiiller
Deyimleri cümle içinde kullanılması Anlamca kaynaşmış birleşik fiil olmasına yol açar.
- İzinsizce yaptığı hareket karşısında küplere bindi
- Sevinçten etekleri zil çalıyordu
- Vs. Örnekler verilebilir.
Umarım yardım edebilmişimdir :)
Başarılar diliyorum.
#optitim
'Mabel
-Selαm
Fiil Nedir?
Eylem, yapılan iş, -mek veya -mak mastar eklerini alabilen kelimeler fiil olmaktadır.
❀ Gülmek ❀ Bakmak
❀ Saymak ❀ Gitmek
❀ Oynamak ❀ Susmak
❀ Yemek ❀ Gelmek
❀ Sevmek ❀ Sürmek
gibi kelimeler fiil olmaktadırlar.
Basit Fiil?
En az bir heceden oluşan fiiller olmaktadırlar. Yani kök durumunda olmaktadırlar. Basit fiiller kelimenin anlamını yitirmeden çekim eki alabilirler lakin yapım eki almaları söz konusu olamaz. Şimdi de iki tane cümleyi inceleyip daha iyi anlayalım;
➳ Sabahtandır ödev yapıyoruz.
Öncelikle buradaki basit fiil belirttiğimiz gibi "yapıyoruz" fiili olmaktadır. Yap kök olmaktadır. -ıyor da çekim ekidir. -uz eki ise şahıs eki olmaktadır, yani eylemi kimin gerçekleştirdiğini belirtir, burada ise I. çoğul kişi [biz] olarak kullanılmıştır.
➳ Niye geleceksin bizimle?
Öncelikle buradaki basit fiil belirttiğimiz gibi "geleceksin" fiili olmaktadır. Gel kök olmaktadır. -ecek de çekim ekidir. -sin eki ise şahıs eki olmaktadır, yani eylemi kimin gerçekleştirdiğini belirtir, burada ise II. tekil kişi [sen] olarak kullanılmıştır.
Türemiş Fiil?
Bu tür, hem isimlere getirilebilir hem de tabi ki fiillere. Kök halinde bulunan kelimeyi yapım eki alarak kökünü değiştirmeden kelimenin anlamını değiştiren bir tür olmaktadır.
➳ Sunumuma oldukça çalıştım.
Bu bir fiil köktür. Kök "çal" olmaktadır. -ış yapım eki kelimeye yeni bir anlam kazandırmıştır. -ım ise kimin gerçekleştirdiğini belirten şahıs eki oluyor. Burada I. Tekil kişi olan [Ben] olmaktadır.
➳ Güneşlendi ve ona mutluluk veren sebebin küçük olduğunu farketti.
Bu bir isim köktür. Kök "güneş" olmaktadır. -len yapım eki kelimeye yeni bir anlam yüklemiştir. -di ise kimin gerçekleştirdiğini belirten şahıs eki oluyor. Burada III. Tekil kişi olan [O] olmaktadır.
Birleşik Fiil?
Bu fiil üçe ayrılmaktadır;
1-] Kurallı Birleşik Fiiller
2-] Yardımcı Eylem ile Kurulan Birleşik Fiiller
3-] Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller
1-] Kurallı Birleşik Fiiller
a-} Tezlik Fiili
Bu tür bir anda olan, beklenmedik anlamını veriyor kelimeye.
-ıvermek, -evermek, -ivermek... kelimeye eklenerek oluşur.
- Buluvermek
- Gelivermek
- Götürüvermek
- Soruvermek
örnek oluverdi.
b-} Yeterlilik Fiili
Bu türdeki yeterlilik fiillleri ya kök haldeki kelimeye ya da gövdeye
-abilmek, -ebilmek eklenir.
- Gelebilmek
- Kaçabilmek
- Sarabilmek
- Gülebilmek
örnek olarak verilebilirler.
Dikkat edilmesi gereken nokta;
Ama bu yeterlilik fiilinin olumsuzu nasıl yapılır bir de buna bakalım:
- Gelemeyebilmek
- Kaçamayabilmek
- Saramayabilmek
- Gülemeyebilmek
c-} Yaklaşma Fiili
Bu türden fiiller ise kelimeye az kalsın olacaktı anlamın katar. -eyazmak, ayazmak kelimeye eklenerek oluşur.
- Uçayazmak
- Güleyazmak
- Ağlayayazmak
- Düşeyazmak
d-} Sürerlik Fiili
Bu türden fiiller ise kelimeye eylemin daha bitmediği anlamını katmaktadır. -ekalmak, -adurmak, -egelmek, -edurmak ... kelimeye eklenerek oluşur.
- Bakadurmak
- Sevedurmak
- Güledurmak
- Süregelmek
2-] Yardımcı Eylem ile Kurulan Birleşik Fiiller
⇒ Bu sefer durum farklı çünkü bu sefer eki yine fiile ekleyeceğiz fakat bu fiilden önce bir kelime daha olacaktır·
Kıl, eyle, buyur, et, ol gibi fiillerin kendisinden önce gelen kelime ile birleşmesiyle oluşur.
- Namaz kılmak
- Kabul eylemek
- Emir buyurmak
- Teklif etmek
- Yardımcı olmak
⇒ Bu seferde ses düşmesi veya harf ekleme türünü inceleyelim;
- Af-etmek= Affetmek
- Sabır-etmek= Sabretmek
- His-etmek= Hissetmek
- Devir-etmek= Devretmek
3-] Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller
Deyimleşen kelimelerden oluşmaktadır.
Cümle içerisinde gösterelim;
- Konuşulanları duymak adına kulak kabarttı·
- Her zaman kafa ütülüyordu sadece·
- Gerçekten ağzı iyi laf yapıyormuş·
Yapım Eki
Kelimeye yeni bir anlam kazandıran eklerdir.
- Güneşlenmek
- Çalışmak
- Yapışmak
- Tutuşmak
Çekim Eki
Çekim eki, sahiplenmek eki olmaktadır. Kime ait olduğunu belirtmek adına eklenen eklerdir.
- Ev-i
- Su-yum
- Git-ti
#Asterα&#OptiTim
Hayallere ulaşmak senin elindedir.
Thank you for visiting our website wich cover about Türkçe. We hope the information provided has been useful to you. Feel free to contact us if you have any questions or need further assistance. See you next time and dont miss to bookmark.