İslam tarihi; İslam dininin 7. yüzyılda ortaya çıkmasıyla İslam Devleti'nin kurulmasından başlayarak modern zamanlara kadar uzanan süreçte, İslam dinini benimseyen bölge ve toplumlar ile bu toplumların İslam çatısı altında ortaya koyduğu şeyleri inceleyen tarih koludur. İslam tarihi, İslam inancını hem bir din hem de bir toplumsal müessese olarak ele alır ve sonuç, olay ve keşifleri bu bağlamda sunar.
İslam tarihi geleneksel olarak Muhammed'in doğuşundan ölümüne kadar geçen zaman, ondan sonraki Hilâfet dönemi, daha sonraki saltanat devletleri ve modern zamanlarda ortaya çıkan yeni akım ve durumlar ele alınır. Kabaca dört ana parçaya bölünebilse de, farklı yönlerden farklı şekillerde bölünmeler gerçekleşir, siyasi İslam tarihi farklı bir bölünmeyle incelenirken bilimsel keşifleri konu alan İslam tarihi daha farklı bir bölünme içerir.
Günümüzde, Kur'anda da bahsedilen Bekke/Mekke ve Mescid-i Haram'ın yerlerinin tarihsel bağlamda nerede bulunduğu konusu erken dönem İslam tarihi ve Kıble araştırmaları bakımından kritik öneme sahiptir. Konu üzerinde rivayet kültürüne dayalı klasik İslam tarihi derlemelerinin dışında, tarihçiler arasında bir fikir birliği bulunmuyor ve farklı lokasyonlar üzerinde geliştirilen, birbiri ile çelişen tezler ileri sürülüyor.
Muhammed'in hayatı ile ilgili en iyi bilinen konu, siyer kitapları ve hadis külliyatlarında derlenen bilgilerin Muhammed'in yaşadığı rivayet edilen hayatından 150-200 yıl süren bir aradan sonra kaydedilmeye başlanan sözlü kültür ürünleri olarak ortaya çıkması ve yüzyıllar boyunca artan ilerlemesidir. Bu rivayetler İslam dışı kaynaklarca desteklenmemekte ve kendi içerisinde de çelişkiler taşımaktadır.[1] Rivayetlere dayalı kayıtlarda olayın yaşandığı günlerde anlatılanlar büyük ölçüde gerçekliğini korurken, zaman içerisinde değişikliğe uğrayarak birkaç nesil sonra tarihi realiteden tamamen uzaklaşır.[2] Hadis ve siyer kaynaklarında Muhammed'in hayatı ile hiçbir bağlantısı olmayan hikayelerin, Muhammed'in hikayesine birtakım değişiklikler yapılarak eklemlenmiş olabileceği sıklıkla dile getirilen konulardandır. Sami Ezzib, bu konuda dikkat çeken bir ifade ile Hayber'in Fethi ve Kurayza Katliamı gibi konuların Yahudi kutsal kitabında yer aldığını, ancak bu kaynağa göre Yahudilerin Yahudi olmayanları katlettikleri bilgisini vermektedir.[3]
