Açıklama:
1. Basit Fiiller:
Yapım eki almamış, bir tek kelimeden oluşan, yani kök hâlindeki fillerdir. Çoğunlukla tek hecelidir. Çok heceliler de vardır. Fiil kökünden sonra bir tire işareti getirilerek ifade edilir. Fiil kökünden sonra getirilen tire (-) işareti “-mak/-mek” mastarının yerini tutar.
Gel-, yaz-, oku-, sev-, kıvır-, çevir-, kavuş-…
Not: Tire işareti kullanılmaz da nokta veya ünlem kullanılırsa emir çekimi olur. Bu, bütün fiiller için geçerlidir: Gel! Oku. Yaz!…
2. Türemiş Fiiller
İsim veya fiil kökleriyle yansımalardan, yapım ekleriyle türetilmiş fiillerdir. Bunlara fiil gövdesi (tabanı) denir.
Ben-imse-, açık-la, mor-ar, av-la-, ince-l-, çat-la-, pat-la-, gür-le-, şırıl-da-, hav-la-, me-le-, fısıl-da-, kov-ala-, baş-la-t, uç-ur-, yat-ı-ş-, ak-ı-t-, düş-ü-r-, sev-in-…
a) İsim soyu kelimelerden türetilen fiiller
b) Fiil kök ve gövdelerinden türetilen fiiller
a) İsim Soyu Köklerden Fiil Türeten Eklerin Başlıcaları Şunlardır:
-l/-al/-el/-il: az-al-mak, düz-el-mek, kör-el-mek, doğru-l-mak, sivri-l-mek, eğri-l-mek, dar-al-mak…
Not: Bu ek, “k” ile biten kelimelere gelince “k” düşer: küçü(k)-l-mek, alça(k)-l-mak, yükse(k)-l-mek…
-la/-le: ot-la-mak, yem-le-mek, baş-la-mak, yavru-la-mak, tek-rar-la-mak, bayat-la-mak, tuz-la-mak, zayıf-la-mak, bağış-la-mak…
Not: Bu ekle, ünlemlerden üf-le-mek, of-la-mak…; ses taklidi için kullanılan kelimelerden gür-le-mek, şar-la-mak, zır-la-mak, hav-la-mak, hor-la-mak… biçiminde de fiiller türetilir.
-laş/-leş: haber-leş-mek, mektup-laş-mak, güzel-leş-mek, iyi-leş-mek, ağır-laş-mak….
-ar/-er/-r: baş-ar-mak, mor-ar-mak, kara-r-mak, yeş(yaş)-er-mek, gö(gök)er-mek, boz-ar-mak….
-a/-e: yaş-a-mak, kan-a-mak, tün-e-mek, uzun: uz-a-mak, oyun:oyn-a-mak…
-sa/-se: benim-se-mek, su-sa-mak, garip-se-mek…
–da/-de: Ses taklidi için kullanılan kelimelerden: gümbür-de-mek, takır-da-mak, hırıl-da-mak, inil-de-mek, şırıl-da-mak, uğul-da-mak…
-kir (-kır/-kur/-kür): Yansımalardan fiil türetir: püs-kür-mek, hay-kır-mak, fış-kır-mak, hıç-kır-mak
a) İsim soyu kelimelerden türetilen fiiller
b) Fiil kök ve gövdelerinden türetilen fiiller
a) İsim Soyu Köklerden Fiil Türeten Eklerin Başlıcaları Şunlardır:
-l/-al/-el/-il: az-al-mak, düz-el-mek, kör-el-mek, doğru-l-mak, sivri-l-mek, eğri-l-mek, dar-al-mak…
Not: Bu ek, “k” ile biten kelimelere gelince “k” düşer: küçü(k)-l-mek, alça(k)-l-mak, yükse(k)-l-mek…
-la/-le: ot-la-mak, yem-le-mek, baş-la-mak, yavru-la-mak, tek-rar-la-mak, bayat-la-mak, tuz-la-mak, zayıf-la-mak, bağış-la-mak…
Not: Bu ekle, ünlemlerden üf-le-mek, of-la-mak…; ses taklidi için kullanılan kelimelerden gür-le-mek, şar-la-mak, zır-la-mak, hav-la-mak, hor-la-mak… biçiminde de fiiller türetilir.
-laş/-leş: haber-leş-mek, mektup-laş-mak, güzel-leş-mek, iyi-leş-mek, ağır-laş-mak….
-ar/-er/-r: baş-ar-mak, mor-ar-mak, kara-r-mak, yeş(yaş)-er-mek, gö(gök)er-mek, boz-ar-mak….
-a/-e: yaş-a-mak, kan-a-mak, tün-e-mek, uzun: uz-a-mak, oyun:oyn-a-mak…
-sa/-se: benim-se-mek, su-sa-mak, garip-se-mek…
–da/-de: Ses taklidi için kullanılan kelimelerden: gümbür-de-mek, takır-da-mak, hırıl-da-mak, inil-de-mek, şırıl-da-mak, uğul-da-mak…
-kir (-kır/-kur/-kür): Yansımalardan fiil türetir: püs-kür-mek, hay-kır-mak, fış-kır-mak, hıç-kır-mak
