. Belirtme (Yükleme) Durumu Eki (-ı, i, -u ,-ü)
Pencereyi biraz açabilir misin?
Ağaçtaki elmaları birer birer topladık.
Ömer’i en son üç sene önce görmüştüm.
NOT: Belirtme durumu eki “-i” ile 3. tekil iyelik eki “-i” birbirine karıştırılmamalıdır. “-i” ekini almış sözcüğün başına “onun” sözcüğünü getirdiğimizde anlamlı bir tamlama ortaya çıkıyorsa, bu ek 3. tekil iyelik ekidir; anlamlı bir tamlama yapılamıyorsa, bu ek belirtme durumu ekidir.
Telefonu nerede bıraktığımı hatırlamıyorum.
belirtme durumu eki
onun telefonu (olmuyor)
Telefonu dün okulda çalınmış.
3. tekil iyelik eki
onun telefonu (oluyor)
NOT: Belirtme durumu ekini almış sözcükler, cümlenin ögeleri konusunda “belirtili nesne” olur.
Çamaşırları ne zaman yıkayacaksın?
B.li Nesne
2. Yönelme (Yaklaşma) Durumu Eki (-a, -e)
Yeni aldığımız koltuğa çocuklar çay dökmüşler.
Otobüs otogara beş dakika önce girmiş.
Bu sene yılın ilk karı Erzurum’a yağdı.
NOT: Yönelme durumu ekini almış sözcükler, cümlenin ögeleri konusunda “dolaylı tümleç” veya “zarf tümleci” olur.
Bir anda sahneye üç kişi fırladı.
Dolaylı Tümleç
Bu ödev akşama biter.
Zarf Tümleci
3. Bulunma (Kalma) Durumu Eki (-da, de; -ta, te)
Yaklaşık otuz yıldır Adana’da yaşıyoruz.
Yıllarca bu koca evde yapayalnız yaşadı.
Yarın sabah çarşıda buluşalım, olur mu?
NOT: Bulunma durumu ekini almış sözcükler, cümlenin ögeleri konusunda “dolaylı tümleç” veya “zarf tümleci” olur.
Plajda irili ufaklı taşlar vardı.
Dolaylı Tümleç
Arkadaşlarım bu acı günümde beni yalnız bırakmadılar.
Zarf Tümleci
NOT: “-de” eki bazen yapım eki olarak da kullanılır.
Geçen sene sınıfın en gözde öğrencisi bendim.
yapım eki
Defter yok, kitap yok; sizinki sözde öğrencilik.
yapım eki
Cerenler sözde bugün bize geleceklerdi.
yapım eki
4. Ayrılma (Çıkma, Uzaklaşma) Durumu Eki (-dan, -den; -tan, -ten)
Mavi çizgili kazağını hangi mağazadan aldın?
Az önce sokaktan acı bir fren sesi geldi.
Bir aydır sızlayan dişimden dün kurtuldum.
NOT: “-den” eki bazen yapım eki olarak da kullanılır.
Böylesi sıradan insanlara hiç tahammül edemiyorum.
yapım eki
Bize karşı ne kadar içten davrandınız.
yapım eki
Senin gibi candan arkadaş zor bulunur.
yapım eki
5. İlgi Durumu Eki (-ın, -in, -un, -ün)
Ad tamlamalarında tamlayan durumundaki sözcüğe geldiği için belirtme durumu ekine “tamlayan eki” de denir.
İlgi durumu eki, ünlüyle biten adlara getirildiğinde araya “n” kaynaştırma ünsüzü girer.
Şurdaki perdenin deseni çok hoşuma gitti.
Perde – n – in desen – i
Tamlayan tamlanan
Belirtili Ad Tamlaması
Çağla’nın pırlanta yüzüğü gözlerimizi kamaştırdı.
Sanatın önemini gençlere kavratmalıyız.
