HUMA KUŞU NEDİR? KISA OLSUN ACİLL
Hüma kuşu, efsanevî bir kuş olup devlet ve saadet kuşu olduğuna inanılır. Hüma ya da umay isimleri ile de bilinir. Kuzgun büyüklüğünde, başı yeşil ve kanat uçları siyahtır. Havada yaşar, havada yumurtlar ve yavrusu da havada yumurtadan çıkar. Gölgesi kimin üzerine düşerse o kimse padişah ya da çok zengin olur. Kimseyi incitmeyen ve dirisi ele geçmeyen bir kuştur. Talih, saltanat, iyilik ve cennetin sembolüdür. Zenginlik ve mutluluk getirdiğine inanılır.
Söylentiye göre Kıpçak çöllerinde, Çin'de ve Hindistan'da yaşayan mitolojik efsanevi bir kuş. Umay kuşu. Cennet kuşu. Yunanca Feniks denilirdi.
Ön Asya mitolojisinde ise Hüma Kuşu cennette oturur, zaman zaman uçarak yedi kat göklerde ve burçlar arasında dolaşır, hatta Allah'a kadar gidip geldiğine inanılır. İranlılarda Simurg, Yunanlılarda Phoenix, Araplarda Anka kuşu olarak tanınır.
Türk kültüründe “Zümrüdü anka”, “Huma” yahut “Umay” olarak adlandırılan ve olağanüstü nitelikler gösteren kuş, farklı mitolojilerde Phoenix, Anka, Tanniao, Homa, Rokh, Simurg adıyla kültürel bir motif olarak yaşamaktadır.
Hümâ kuşu yüksekten uçar ve gölgesi kimin başına düşerse o padişah olurmuş. Divan şiirinin mitolojik kuşu olarak görülen Hüma'nın zenginlik ve mutluluk getireceğine inanılmaktadır. Hüma ; çok yüksekten uçması, elde edilememesi, tuzağa düşmemesi, gölgesinin insanlara şans getirmesi, diğer kuşlardan üstün olması, yücelik,yüksek değer ve devlet ifade etmesi gibi özellikleri dolayısı ile anılmaktadır.
Divan şiirimizde Arap, ran ve Hint kültürü etkisiyle pek çok kuş ismi zikredilmiş ve farklı hayallerin ifade aracı olarak daha çok simgesel olarak değerlendirilmiştir. Divan şiirinde Hüma, Simurg ve Anka kuşlarının diğer kuşlara nazaran daha fazla zikredildiğini görüyoruz ki bu da divan şiirinin hayale, hayal unsurlarına daha bağlı olmasından kaynaklanmaktadır. Şiirimizde kuşlar içinde en çok söz konusu edilen bülbüldür ve gül ile birlikte anılmaktadır. Ağlayan, inleyen, feryat eden aşığı temsil etmektedir.
oğu kez cennet kuşu olarak da adlandırılan,görünmeyecek şekilde çok yükseklerde dinlenmeksizin sürekli uçan, asla yere değmeyen -bazı kaynaklarda ayakları olmadığı da nakledilir- efsanevi kuşBaşına konduğu kimseye mutluluk getirdiğine inanılması sebebi ile talih kuşu veya devlet kuşu olarak da isimlendirilir. Bunun kaynağı eskiden bir hükümdar ölünce halkın bir meydanda toplandığı ve Hüma'nın başına konduğu ya da gölgesinin üzerine düştüğü kişinin hükümdar olduğuna dair halk inancıdır. Hümayunkelimesinin hükümdar, padişah anlamlarını alması ve Hüma'ya devlet kuşu denmesi Hümâ'nın gölgesi ile ilgili bu inançlar sebebi iledir. Hüma'nın canlısının asla yakalanamayacağı ve Hüma'yı bilerek öldüren kişinin kırk gün içinde öleceği de yaygın inançlar arasındadır. Bazı yorumlarda, Hüma'nın feniks gibi birkaç yüzyılda küllerinden yeniden doğmak için kendini yakarak tükettiği de ifade edilir.
Hüma kuşu, Osmanlı, Türk, Fars ve Urdu edebiyatında sıklıkla başvurulan motiflerden biridir. Bunlar arasında Hüma ve Hümayun mesnevileri ile kuşlar arasındaki konuşmalara dayalı alegorikeserler başı çeker. XII. yüzyılda yazılan Gazali'nin Risaletü't-tayr'ında, Ferîdüddîn-i Attâr'ın bu eserden yararlanarak yazdığı Mantık-ut Tayr'da ve Ali Şîr Nevaî'nin Attar'ın eserine nazire olarak kaleme aldığı Lisânü't-Tayr'da sıklıkla geçmektedir.
Osmanlı tarihinde bilinen "Hümayun" teriminin, "Umay (Humay) adıyla İlgili olduğu düşünülür. Hakimiyetin göklerden geldiğine, Tanrı vergisi oluğuna dair eski mitolojik inancın izleri, halk arasında "Hüma" yani devlet kuşuyla ilgili dolaşan söylentilerde korunmuştur. Çok yaygın olan bir inanışa göre de "Devlet Kuşu" veya "Şahlık Kuşu" denilen "Hüma" kuşunun gölgesinin bir insanın başı üzerine düşmesi, o insanın dünyada çok bahtiyar biri olacağının, taç giyeceğinin ve hakimiyete ulaşacağının işareti sayılırdı. Bu inanç Azerbaycan hikâye ve efsanelerinde, "Devlet Kuşu"nun uçurulması ve omzuna oturduğu insanın padişah seçileceği şeklinde yaşamaktadır. Onun bahtiyarlık ve mutluluk sembolüne dönüşmesi ise benzer bir olaydır.
