Eşeysiz üreme bir canlının döllenme olmadan kendi benzerini oluşturmasıdır. Bazı özelliklerini sıralayalım:
1. Eşeysiz üreme sonucunda oluşan döller, kalıtsal bakımından hem birbirinin hem de ata canlının aynısıdır. Yani eşeysiz üremede kalıtsal çeşitlilik görülmez.
2. Eşeysiz üremede çoğalma mitoz ile sağlanır.
3. Eşeysiz üreme ile kazanılan özellikler değişmeden nesilden nesile aktarılır. Ancak eşeysiz üreyen canlıların değişen ortam koşullarına dayanıklığı yani uyum sağlama özelliği azdır.
4. Eşeysiz üreme görülen canlıların bir çoğunda zaman zaman eşeyli üreme görülebilir. (bakteri ve paremesyumu örnek verebiliriz.
5. Ayrıca eşeysiz üremede üreme hızı çok hızlıdır.
Eşeysiz Üreme Çeşitleri
EŞEYSİZ ÜREME
1. Tek bir ata vardır.
2. Bölünme sonucu oluşan tüm hücreler birbirinin aynıdır.Ana bireyin özellikleri yavruya aktarılır.
3. Oluşan canlılar ortam şartlarına uymada dayanaksızdır.
4. Mitoz bölünmeyle gerçekleşir. Döllenme olmaz.
5- Çeşitlilik sağlamaz. Ancak mutasyonla olur.
6- Kısa sürede çok sayıda canlı oluşur.
7- Evrim hızı düşüktür.
8- Tek hücrelilerde ve ilkel canlılarda görülür.
ÇEŞİTLERİ:
a) Bölünme: Tek hücreli canlılarda görülür. Mitoz bölünmeyle sağlanır.En basit üreme şeklidir. Bakteriler ve protistalarda görülür. Bölünme değişik hücrelerde farklı yönlerde olabilir. Enine, boyuna yada her yöne.
b)Tomurcuklanma ile çoğalma: Ana hücrenin bir yerinde hücre bölünmesiyle çıkıntı oluşur. Bu kısmın gelişmesiyle yeni bir fert meydana gelir.Oluşan bu canlı anadan ayrılabildiği gibi ona bağlıda yaşayabilir (koloni). Bira mayası, hidra,sünger, deniz anası, medüz,mercan, ciğer otları gibi bazı ilkel bitkilerde.
c) Sporla çoğalma: Sıcak, soğuk ve kuraklık gibi zor şartlara dayanıklı bir örtüyle korunan hücrelerdir. Uygun koşullarda gelişerek mitoz ile yeni bir canlıyı oluşturur.Sporlar n (haploid) kromozomludur.Ancak 2n kromozomlu bir canlının sporları mayoz ile oluşurken n kromozomlu canlının sporları mitoz ile oluşur. Bir hücrelilerde, sporlularda, mantarlarda, basit yapılı bitkilerde.
d) Vejetatif üreme: Yüksek yapılı tohumlu bitkilerde görülür. Bu tür üreme çoğunlukla tohumla çoğalma özelliklerini kaybetmiş bitkilerde görülür. Çelikle üreme, yumru gövde ve soğanla üreme, sürünücü gövde ile üreme gibi. Bu çoğalmaya çelikle çoğalma da denir. Çabuk olan üreme çeşitidir. Beğenilen özelliklerin devamı bu üreme ile sağlanır.
e) Rejenerasyon: İlkel yapılı hayvanlarda çoğalmayı sağlar.Canlıdan kopan parçanın mitoz ile farklılaşarak yeni bir birey meydana getirmesidir. Deniz yıldızında, toprak solucanında, planarya da vücut düzeyinde, yengeç, semender, kertenkelede organ düzeyinde, kuş ve memelilerde doku düzeyinde yenilenme vardır .Yani kompleks canlılarda azalır.
