Çoğul ekleri [değiştir] Ana madde: Çoğul eki
Çoğul ekleri cümlede bahsi geçen varlıkların birden fazla sayıda olduğunu belirtirler. Türkçedeki çoğul ekleri ler ve lar'dır.
ağaçlar, çocuklar , öğrenciler.
Ancak bahsi geçen varlığın miktarı belirtilmişse çoğul eki kullanılmaz:
Dolaptan üç elma aldım. Elmaları lavaboda yıkadım.
Hâl ekleri [değiştir] Ana madde: İsmin hâlleri
Türkçede ismin beş hâli vardır: yalın hâl (eksiz), belirtme hâli (-i), yönelme hâli (-e), bulunma hâli (-de), ayrılma hâli (-den).
Buzdolabı bozulmuş. (yalın) Şu defteri verir misin? (belirtme) Üzümleri sepete koydum. (Yönelme) Kalemliğim sende kalmış. (bulunma) Evden geliyorum. (ayrılma) İyelik (tamlanan) ekleri [değiştir]
Ana madde: İyelik eki
Eklendiği isimlerin kime ait olduğunu ifade eder.
Kitabım,kitabın, kitabı, kitabımız, kitabınız, kitapları iyelik ekleri, ismin başına benim, onun, bizim, sizin, onların zamirleri getirilerek bulunabilir.
İyelik ekleri isim tamlamalarında tamlanan kelimeye eklendikleri için "tamlanan eki" olarak da bilinirler:
Ahmet'in kitabı İlgi (tamlayan) eki [değiştir]
İlgi ekleri "ın, in, un, ün" biçimindedir. Belirtili isim tamlaması kurarken, tamlayan görevindeki kelimeye eklenirler.
kapının kolu müdürün odası bebeğin beşiği sarayın bekçisi
Eşitlik eki [değiştir]
-ce biçimindedir.
"-e göre" anlamı katar:
Sence bu doğru mu?
"Gibi, benzer şekilde" anlamı katar:
Çocukça davranma. Akıllıca yatırımlar yapıyorsun. Elime büyükçe bir taş aldım.
"Birliktelik, beraberlik" anlamı katar:
Okulca geziye gittik.
Miktarları vurgulamak için kullanılır:
Babam bu fabrikada yıllarca çalıştı. Onlarca ülke gezdim.
Eşitlik eki olan -ce, isimden isim yapan yapım eki -ce ile karıştırılmamalıdır:
Arkadaşça davrandı. ("gibi" anlamında eşitlik çekim eki) Türkçe öğreniyorum. (Türk özel isminden yeni bir isim türeten yapım eki)
Vasıta hâl eki [değiştir]
Vasıta hâl eki olan -le, "ile" edat ve bağlacının kelimeye birleşik yazılan hâlidir. "vasıta, durum ve birliktelik" anlamları katar:
Küçük kardeşim renkli kalemlerle duvarları boyamış. (vasıta) Kırtasiyeden kurşun kalemle silgi aldım. (birliktelik) Müdür hızla odadan çıktı. (durum)
Haber (bildirme) kip ekleri [değiştir] Ana madde: Haber kipi
Yükleme zaman anlamı katan -r, -yor, -mekte, -di, -miş ve -ecek ekleridir:
Her gece yatmadan önce kitap okurum. (geniş zaman) Amcamlar bize geldiler. (bilinen geçmiş zaman) Buğday fiyatları artmış. (öğrenilen geçmiş zaman) Kardeşim mutfakta bulaşıkları yıkıyor. (şimdiki zaman) Belediyemiz sorunların üzerine kararlılıkla gitmektedir. (şimdiki zaman) Yarın müzeye gideceğiz. (gelecek zaman)
Dilek kip ekleri [değiştir] Ana madde: Dilek kipi
Konuşmacının cümlenin eylemi ile ilgili duygu ve düşüncelerini bildiren emir, gereklilik, dilek-şart ve istek kipi ekleridir:
Yarın erken kalkmalıyım. (gereklilik) Keşke sen de bizimle gelsen. (dilek-şart) Sofrayı toplayayım. (istek) Şu cetveli ver. (Emir kipinin eki yoktur.) Ek-fiiller [değiştir] Ana madde: Ek-fiil
Ek-fiiller, İsim cümlelerinde yüklem yapma görevinde kullanılan -idi, -imiş, -ise ve -dir ekleridir. Bunun yanısıra basit zamanlı fiillerden bileşik zamanlı fiil yapmaya yararlar.
Bugün hava ne kadar da güzelmiş. (isim soylu sözcükten yüklem yapmış) Geçen sene bu vakitte evlenmiştik. (bileşik zamanlı fiil oluşturmuş)
Merhaba,
Çekim Eki:
Türkçe'de bir ismin sonuna gelip kelime kökü ile anlam bakımından ilişkili yeni bir kelime oluşturan ektir.Basit yapılı bir kelime başına gelirse yapısını değiştirmez.Sadece çekim eki alan isimler basittir.
