Arapça'dan ' Mezid Fiiller ' i açıklayabilir misiniz?
proje ödevi..
Değerli kardeşlerim bir arapça dersi ile yine sizlerle beraberiz.
Malum 2012-2013 yılı eğitim-öğretim yılı başladı açık öğretim ilahiyat dersleri de Kasım ayı itibariyle başlıyor. Özellikle bugüne kadar 1. sınıf derslerine ağırlık vermiştim bu sene artık 2. sınıftaki kardeşlerimizi de düşünüp onların konularına da değinmek istiyorum. Derslerinize ve alacağınız notlara yardımcı olmak için sizlerle paylaştığım bu dersler için dualarınızı esirgememenizi ümit ediyor, yeni dönemde herkese başarılar diliyorum.
Mezîd Fiiller - أَفْعَالُ الْمَزِيدَة
Mezîd fiiller en kısa ve anlaşılır ifadeyle "ilaveli fiiller"dir. Yani aslı ve kökü itibariyle 3 harfli olan (2 harfli fiil yoktur!!!) ve bir önceki "Arapça Dersleri-16: Sülasi Fiil Babları" konusunda işlediğim mücerred (yalın) üçlü (sülasi) fiillerin bir harf ilave alarak, dörtlü (rubai); iki harf ilave alarak, beşli (khumasi); üç harf ilave alarak altılı (südasi) şeklinde gruplara ayrılmasıdır.Bugün burada sadece rubai fiilleri göreceğiz.
Türkçemiz'de de kullandığımız ekler, Arapça'da da aynı şekilde kullanılmaktadır. Mesela yazmak fiiline -dır eki ekleyerekyazdırmak yapmak hem fiili şekil yönünden artırmak hem de fiilin manasında değişiklik yapmak demektir. İşte aynı durum Arapça fiiler için de söz konusudur. Şimdi bunları tek tek görelim.
ÇOK ÖNEMLİ BİR NOT: Usûl gereği tüm örnekler feale (فَعَلَ) fiili üzerinden yapılacaktır, siz istediğiniz fiili feale(فَعَلَ) kalıbına uydurarak yapacaksınız. Yani üçlü fiilerin ilk harfini fe, ikinci harfini a, üçüncü harfini de le temsil edecektir. Siz de tüm üçlü fiillerin 1., 2., ve 3. harflerini bu sıraya ve kalıba göre değiştireceksiniz.
A. Rubai Fiiller (Üçlü fiilin bir harf ilaveyle dörtlü olması)
Üçlü (sülasi) fiiller sadece 3 şekilde dörtlü hale girerler! Bu 3 durumu ezberlemek gerekiyor çünkü 4. bir hal yoktur. Nedir onlar peki?
1) Üçlü (sülasi) fiilin başına bir hemze ilave etmekle yapılan şekil. Notumuza göre yeniden tarif edersek فَعَلَ fiilinin başına bir hemze ilave etmekle elde edilen kalıp: Ef'ale - أَفْعَلَ
2) Üçlü (sülasi) fiilin ortasına aynı harften ilave etmekle yapılan şekil. Notumuza göre yeniden tarif edersek فَعَلَfiilinin ortasına ayın ilave etmekle elde edilen kalıp: fe'ale - فَعَّلَ
3) Üçlü (sülasi) fiilin baş harfiyle orta harfi arasına elif ilave etmekle yapılan şekil. Notumuza göre yeniden tarif edersek فَعَلَ fiilinde fe harfinden sonra elif ilave etmekle elde edilen kalıp: fâale - فَاعَلَ
Kısa 3 şeklimizi tekrar edecek olursak Ef'ale - أَفْعَلَ - fe'ale - فَعَّلَ - fâale - فَاعَلَ
İstediğiniz fiili yukarıda da belirttiğim gibi bu kalıba sokarsanız hiçbir sıkıntı yaşamazsınız. Mesela bir örnek yapalım, fiilimiz ketebe (كتب) olsun. O zaman 1. rubai (dörtlü) kalıbımız başına hemze ekleyerek ektebe (اكتب) olur, 2. kalıbımız ketebe (كتب) fiilinin orta harfi olan "te" harfi ilave etmekle elde ettiğimiz kettebe (كتب) olur, 3. ve son kalıbımız da ketebe (كتب) fiilinin baş harf olan "ke" harfinden sonra elif getirilerek yapılan kâtebe (كاتب) olmuş olur. İşte bu kadar basit!
Buraya kadar herşey tamam ise yolun yarısı başarıyla geçilmiş demektir. Çünkü bunlar mazi yani geçmiş zaman ifade ettikleri için bir de çekime uğramak zorundadırlar. Yani bu 3 kalıbı bildikten sonra bir de bunların muzari ve mastar hallerini bilmek zorundayız, şimdi hemen onları da görelim.
1. أَفْعَلَ-يُفْعِلُ-إِفْعَالٌ (efale, yufilu, if'âl) bâbı: Başına hemze elde edilerek dörtlü olan fiillerin çekimi bu şekilde olur ve bunlar mastar hallerine göre isim alırlar. Bu yüzden ilk bilinmesi gereken kalıp: if'âl (إِفْعَالٌ) babıdır. Bu babdan gelen fiillerin emrinde baştaki hemze, fethalı olur. Mesela, أَكْرَمَ (ikram etti) fiilinin emri أَكْرِمْ (ikram et)'dir.
2. فَعَّلَ-يُفَعِّلُ-تَفْعِيل (fe'ale, yufa'ilu, tef'îl) bâbı: Ortasına aynı türden harf gelerek yapılan dörtlü fiillerin çekim şekli de böyledir. Bunlar da mastara göre isim alır, yani 2. kalıbımız: tef'îl (تَفْعِيل) babıdır.
3. فَاعَلَ-يُفَاعِلُ-مُفَاعَلَة (fâale, yufâilu, mufâaleten) bâbı: Dörtlü fiilerin son kalıbı da yine mastara göre isim alanmufâale (مُفَاعَلَة) bâbıdır.
Konuyu toparlayacak olursak dörtlü fiiller 3 kalıptan gelirler:
1. İf'âl bâb: Özelliği; Müteaddî (geçişli yani nesne alabilen fiil), duhûl, sayrûret, haynûnet, bazen de üçlü hali ile aynı manaya gelir.
2. Tef'îl bâbı: Özelliği; Müteaddî (geçişli yani nesne alabilen fiil), teksîr (çokluk, abartı), bazen de üçlü hali ile aynı manaya gelir.
3. Mufâale bâbı: Özelliği; Müteaddî (geçişli yani nesne alabilen fiil), müşâreket (bir işte ortaklık), bazen de üçlü hali ile aynı manaya gelir.
