Sagot :
ADIN DURUM EKLERİ (İSMİN HÂLLERİ)
1. Yalın Durumu
Eki yoktur.
Adların hiçbir durum eki almamış şeklidir. Çoğul, iyelik ve bildirme eki almış olabilir. Bu durumda da yalın durumda sayılırlar.
! ev, okul, yol, çocuk, fikir, baba(sı), defter(ler), çalışkan(dır)...
Yapım ekleri de adın yalın durumunu değiştirmez.
! kalemlik, bilgili, susuz, meslektaş...
Birleşik adlarda durum eki almamışlarsa yalındırlar:
dershane, tanksavar, gecekondu, bilirkişi...
2. Belirtme Durumu (-i Hali)
! Adı belirli hale getiren ad durum ekidir.Sözcüğe “-i” eki eklenerek yapılır.
Kapıy-ı kapat.
Kitab_ı öğretmen hediye etmiş.
! Belirtme durum eki eklendiği sözcüğün ünlülerine uyar.
Çocuklar-ı buradan kim alacak?
Babas-ı çocuğu çağırdı.
ÖNEMLİ! Türkçede iki tane –i eki vardır: iyelik eki ve belirtme durum eki. Bu ikisi birbirine karıştırılmamalıdır.
İyelik eki almış cümlenin başına onun sözcüğü getirilirken, belirtme durum eki almış cümlenin başına getirilemez.
(Onun) yemeği ısıtıp ye. ( belirtme durum eki)
Cümlesinin başına onun sözcüğü getirilemez yani anlamlı olmaz.
(Onun) yemeği soğudu, çağır gelsin. ( iyelik eki )
Cümlesinin başına onun sözcüğü getirilebilir.
Bir ad hem iyelik eki hem de belirtme durum eki alabilir.Bu durumda önce gelen ek iyelik, ikincisi ise belirtme durum ekidir.
Ev-i-n-i
İyelik belirtme durum
eki eki
3. Yönelme Durumu Yüklemin yöneldiği yeri, nesneyi ya da kavramı gösterir. “-e” ekiyle yapılır. Yönelme hâlinde, ismin belirttiği kavrama yöneliş, dönme, yaklaşma, ulaşma söz konusudur.
Bizi karşılamak için kapıya geldi.
Bugün okula gitti.
Benim itirazım yapılan haksızlığa.
“-e” yönelme ekinin bunun dışında başka görevleri de vardır:
Fiyat, araç ile anlamı katar:
Kitabı bin liraya aldı. (karşılığında)
Bu iş kaç paraya olur?
Zaman bildirir, zarf tümleci yapar:
Bu iş sabaha biter.
Haftaya size gelelim.
İsimleri edatlara bağlar:
Akşama kadar okulda ders çalıştık.
Sabaha karşı varırız.
Yaşına göre ağır bir işte çalışıyordu.
Deyim kurar:
İşleri yoluna koymak
Başına buyruk.
Başa gelen çekilir.
Çok cana yakın bir çocuktu.
İçin, aitlik, amaç ilgisi kurar:
Bunu size aldık. (sizin için)
Sana bir iyilik düşünüyorlar. (senin için)
Annesini görmeye gitti.
İkilemeler kurarak durum bildirir:
Otobüse nefes nefese yetiştiler.
İki ahbap kafa kafaya vermiş...
“-an, -en” sıfat-fiil ekleriyle birleşerek abartma anlamı veren ikilemeler kurar:
Soran sorana,
geçen geçene,
giden gidene...
Şekilce çekimli fiil olan fakat fiil özelliğini kaybetmiş söz gruplarına gelir:
Geçmiş olsuna gitti. (demeye)
4. Bulunma (Kalma) Durumu
Eylemin yapıldığı yeri, nesneyi ya da soyut kavramı bildirir. “-de” ekiyle yapılır.
ev-de oturma, okul-da öğren, yurt-ta kaldı, devlet-te bulunuyor...
Eski İstanbul'da ne güzel günler yaşanmış.
Okullar bu yıl da eylülde açılacak.
Suyu bir yudumda içti.
Siz ayakta kaldınız.
Çamaşırları elde yıkıyormuş.
Saat yedide mi gelecekmiş?
Her şey yerli yerinde.
“-de” bulunma ekinin bunun dışında başka görevleri de vardır:
Zaman ve sayı bildiren kelimelere eklenerek ölçü, miktar bildirir:
Yılda yirmi gün izni var.
Haftada bir geliyor.
Yüzde yetmiş başarı vardı.
İkilemeler kurar:
Ayda yılda bir uğrar oldu.
Elde avuçta ne varsa bitti.
Eklendiği kelimeyi sıfat yapar:
Parmak kalınlığında yaprakları var.
Yapım eki görevi görür:
Gözde sanatçılarımızdandı.
Peyami Safa'nın "Sözde Kızlar"ını okudun mu?
Sözde Ermeni soykırımı...
5. Ayrılma (Uzaklaşma, Çıkma) Durumu
“çıkma, ayrılma, uzaklaşma” bildirir. “-den” ekiyle yapılır.
okul-dan çıktı, ev-den ayrıldı, yurt-tan geliyor, devlet-ten istedi...
Ali, evden yeni çıktı.
Birçok seneler geçti dönen yok seferinden.
“-den” ekinin bunun dışındaki görevleri:
Edat tümleci ve yüklem de yapar.
Gönüldendir şikâyet. (yüklem)
Bebek gürültüden uyandı (edat tümleci)
Yalnızlıktan sıkıldım. (edat tümleci)
Durum bildirir:
Yağmur hafiften yağıyor.
Ben onu yakından tanırım.
Üstünlük, karşılaştırma bildirir:
Kıldan ince
baldan tatlı
Erzurum’dan soğuk şehir yok.
Bundan iyisi bulunmaz.
Bütünün parçasını, bütünden ayrılmayı ifade eder:
Verilen pastadan bir dilim yedi.
Soruların cevabını sözlerimden çıkaracaksınız.
Canından can vermek istiyordu.
İsimleri edatlara bağlayarak edat grubu ve edat tümleci oluşturur:
Akşamdan beri seni arıyoruz.
Yemekten sonra çayı nerede içeceğiz?
Sebep bildirir:
Soğuktan tir tir titriyordu.
Yorgunluktan uyuyuverdi.
İsim tamlamalarında tamlayan ekinin (-in) yerine kullanılır:
Geçen gün öğrencilerden biri yanıma geldi.
Bu ürünlerden hangisini istediğinizi söyleyin.
Yapım eki özelliği kazanarak eklendiği kelimeyi sıfat yapar:
Sıradan insanlarla düşüp kalkma diyordu.
Sudan sebeplerle buradan ayrılıp gitti.
Toptan satış
Uzaktan akraba
En içten duygular
İkilemeler kurar:
Zavallı çocuk günden güne eriyor.
Baştan başa bizim bu topraklar.
Durumumuz yıldan yıla kötüye gidiyor.
Dünden bugüne ne değişti ki...
Varlıkların neden, hangi maddeden yapıldıklarını bildirir:
Üstüne yünden bir kazak almıştı.
Tahtadan kılıçlarla oynuyorlardı.
Ayı derisinden post; Rus’tan dost olmaz.
Zaman anlamlı kelimelere gelerek zaman anlamı katar:
Bu işi dünden halletmeliydik.
Yarın geceden yola çıkmayı düşünüyoruz.
Thank you for visiting our website wich cover about Türkçe. We hope the information provided has been useful to you. Feel free to contact us if you have any questions or need further assistance. See you next time and dont miss to bookmark.