1. Ses ile harf arasında nasıl bir ilişki vardır? Sözlü olarak ifade ediniz.
1. Harf ile ses terimlerini birbirinden ayırmak gerekir. Ses kulağa, harf ise göze hitap eder.Önce ses vardı. Sonra yazının icat edilmesiyle sesler yazıda harflerle temsil edilmeye başladı.Bir dilin sesleri farklı alfabelerle de yazıya aktarılabilir.
2. Türkçede “gelinlik” kelimesinin “gelınlık”, “yazıyor” kelimesinin “yaziyör” şeklinde söylenmemesi Türkçenin hangi özelliği ile ilgili olabilir? Tartışınız. Sonucu tahtaya yazınız.
2. Ünlü uyumları ile izah edilebilir. Türkçede ince sesle başlayan inceyle kalın sesle başlayan kalın devam eder.
3. Ana dili Türkçe olmayan yabancı uyruklu birinin Türkçeyi öğrendikten sonra aşağıdaki kelimeleri gösterildiği şekilde yanlış telaffuz etmesinin sebebi ne olabilir? Sözlü olarak ifade ediniz.
3. Türkçedeki ses özelliklerini ve ses olaylarını bilmemesinden kaynaklanır.
İnceleme
1. Metin
HASAN BOĞULDU
1. Etkinlik
Ünlü ve ünsüzlerin özellikleri ile ilgili yapılan araştırmalardan hareketle aşağıdaki etkinlik gerçekleştirilir. Sınıf iki gruba ayrılır.
1.
a. Bütün kelimeleri büyük ünlü uyumuna uyan aşağıdaki cümlede geçen ünlüleri kalınlık ve incelik bakımından değerlendiriniz. Bu ünlülerin nasıl bir uyumla bir araya geldiğini tartışınız. Ulaştığınız sonuçlardan hareketle büyük ünlü uyumunun (kalınlık-incelik uyumu) kuralını belirleyerek aşağıdaki şemaya yazınız.
Büyük ünlü uymunda
Kalın ünlüden sonra kalın
gelir.
İnce ünlüden sonra
b. Hasan Boğuldu metin parçasında geçen “Önce dili tutulmuş, hiç tınmadan ardından yürümüş, sonra bir yüreklenmiş, eşeğini sürüp Emine’nin yanına varmış.” cümlesindeki kelimelerin büyük ünlü uyumuna uyup uymadığını tespit ediniz.
b. “Önce dili tutulmuş, hiç tınmadan ardından yürümüş, sonra bir yüreklenmiş, eşeğini sürüp Emine’nin yanına varmış.” cümlesinde bütün sözcükler büyük ünlü uyumuna uyar.
