1.2.2. Türkiye’de İnsan Haklarının Gelişimi
Türkiye’de insan haklarının gelişimi Osmanlı Devleti’ne kadar dayanmaktadır. Osmanlı Devleti’nde insan haklarının gelişimi açısından ilk atılımlardan biri, ayanlarla imzalanan ve padişahın yetkilerini sınırlayan Sened-i İttifak’tır. Ancak bu antlaşma ayanlarla imzalandığı için halk nezninde yankı bulamamıştır. II. Mahmut’la gelen Tanzimat Fermanı Osmanlı Devleti’nde insan haklarının tanınması yönünde ilk adım sayılmaktadır. Daha sonraları aydın kesimin zorlamasıyla gelen Meşrutiyet dönemlerinde yani kısaca batılılaşma sürecinde kişi hak ve hürriyetlerinin devlet tarafından tanınması ve korunması sağlanmıştır (Ahmad, 2002:45).
Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasından sonra devam eden bu süreç aşağıdaki gibi gelişim göstermiştir.
·BM Anlaşması 15 Ağustos 1945 tarihli yasa ile onaylanmıştır.
·İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi 10 Aralık 1948'de imzalanmış, 6 Nisan 1949'da yürürlüğe girmiştir. Bakanlar Kurulu Kararı, bildirgenin yayımından sonra okullarda ve diğer öğretim müesseselerinde okutulması ve yorumlanmasını öngörmüştür.
·Kadınların Siyasi Haklarına Dair Sözleşme (Türkiye 25 Mayıs 1959).
·Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Uluslararası Sözleşmesi (BM 1981-Türkiye, Haziran 1985).
· Jenosit'in (soykırım) Önlenmesi ve Cezalandırılması Hakkında Sözleşme (BM 1948 Türkiye - Mart, 1950) .
·Esaretin Men'i Hakkında (25 Eylül 1926 tarihli) Mukavelename (Türkiye 8 Haziran 1933).
·Kölelik, Köle Ticareti, Köleliğe Benzer Uygulama ve Geleneklerin Ortadan kaldırılmasına dair ek sözleşme.
·Çocuk Hakları Bildirgesi (BM 20 Kasım 1989 Türkiye 1995).
·İşkence ve Başka Zalimce İnsanlık Dışı ya da Onur kırıcı Davranış ya da Cezaya Karşı Sözleşme (BM Haziran 1987, Türkiye 25 Ocak 1988).
·Zorla ya da Zorunlu Çalıştırma Yasağı (BM 17 Ocak 1979, Türkiye 14 Aralık 1960).
·Çalışma yasasında ayrımcılığın, özellikle kadınlara karşı ayrımcılığın kaldırılması amacıyla (ILO) tarafından benimsenen Çalışma ve Meslek Bakımından Ayrımcılığa ilişkin 111 no.lu sözleşme (BM: 15 Haziran 1960 – Türkiye 13 Aralık 1966).
·Erkeklerle kadınların eşit değerde iş için eşit ücretlendirilmesine ilişkin 100 no.lu ILO sözleşmesi (Türkiye 13 Aralık 1966).
İnsanlığın “insan hakları” için verdiği savaşımın tarihi çok eskilere dayanmakla beraber, terim olarak, “İnsan Hakları”nın (human rights, droit de I’homme, Menschenrechte) kullanılması oldukça yenidir. İnsan hakları terminolojisi incelendiğinde “insan hakları” teriminin İngiliz dilinde 1940 yılından önce neredeyse hiç kullanılmadığı görülecektir. Bu kadar yeni bir oluşum içerisinde olan bu kavramın aslında ne denli büyük bir öneme sahip olduğu açıktır. İnsan hakları kavramı geniş boyutuyla ele alındığında, çocuk hakları, kadın hakları, hasta hakları, vatandaşlık hakları gibi pek çok kavramında gelişmesine katkı sunmaktadır. Bunlar gibi günümüzde hak temelli politikalar kapsamında mücadele veren çevre hakları savunucuları, hayvan hakları savunucuları vb. gruplarda çok sayıdadır.
