sözcükte yapı nedir (uzun olsun)
yanlış yazanı şikayet ederim
Bitmiş bir binaya baktığımızda, bina gözümüze sanki bir bütünmüş, tek bir parçaymış gibi görünür. Fakat binanın yapılış aşamasını şöyle bir gözümüzde canlandırdığımızda, ilk bakışta bize tek parçaymış gibi görünen bu binanın, aslında çok sayıda yapı malzemesinden -kum, çimento, kireç, tuğla, demir, tahta, seramik…- oluştuğunu anlarız.
Bir arabaya baktığımızda da durum aynıdır. Tek bir parça gibi görünen arabanın, şöyle bir düşündüğümüzde, aslında pek çok parçanın bir araya gelmesiyle oluşmuş bir “bütün” olduğunu anlarız.
Gündelik yaşantımızda çevremizdeki insanlarla iletişim kurabilmek için çok sayıda sözcük kullanırız. Türkçe yapısına göre “eklemeli” bir dil olduğundan, sözcüklerle birlikte ekleri de yoğun biçimde kullanırız. Ekler, eklendiği sözcüğe her zaman bitişik yazılır, bu nedenle de sözcük ile ek/ler birbirine kaynaşır. Türkçedeki ekleri tam olarak bilmeyen bir kişi, çok sayıda ek almış bir sözcüğü, tek parçaymış gibi algılar.
İşte “sözcükte yapı” konusu, sözcüklerin hangi parçalardan oluştuğunu, yapıldığını, türetildiğini; sözcüklere gelen eklerin çeşitlerini, kullanım amaçlarını inceler. Sözcükte yapı konusu, bize sözcükleri bir “bütün” olarak değil de “parça parça” görebilme becerisini kazandırır.
Sözcükte Yapı
Ekler
I. Yapım Ekleri
1. Addan Ad Yapan Ekler
2. Addan Fiil Yapan Ekler
3. Fiilden Fiil Yapan Ekler
4. Fiilden Ad Yapan Ekler
II. Çekim Ekleri
a) Ad Çekim Ekleri
1. İyelik Ekleri
2. Durum Ekleri
3. Çokluk Eki (-lar, -ler)
b) Fiil Çekim Ekleri
1. Kip Ekleri
2. Kişi Ekleri
Kökler
Kök Çeşitleri
1. Ad Kökleri
2. Fiil Kökleri
Yansıma Kökler
Sesteş Kökler
Ortak Kökler
Gövde
Yapısına Göre Sözcükler
1. Basit Sözcükler
2. Türemiş Sözcükler
3. Birleşik Sözcükler
Bitmiş bir binaya baktığımızda, bina gözümüze sanki bir bütünmüş, tek bir parçaymış gibi görünür. Fakat binanın yapılış aşamasını şöyle bir gözümüzde canlandırdığımızda, ilk bakışta bize tek parçaymış gibi görünen bu binanın, aslında çok sayıda yapı malzemesinden -kum, çimento, kireç, tuğla, demir, tahta, seramik…- oluştuğunu anlarız.
