ÜREME= ÇOĞALMA; Canlılar hem nesillerini devam ettirme hem de özelliklerini devam ettirmek için çoğalırlar. Yeryüzünde iki temel üreme şekli vardır:
EŞEYSİZ ÜREME
1. Tek bir ata vardır.
2. Bölünme sonucu oluşan tüm hücreler birbirinin aynıdır.Ana bireyin özellikleri yavruya aktarılır.
3. Oluşan canlılar ortam şartlarına uymada dayanaksızdır.
4. Mitoz bölünmeyle gerçekleşir. Döllenme olmaz.
5- Çeşitlilik sağlamaz. Ancak mutasyonla olur.
6- Kısa sürede çok sayıda canlı oluşur.
7- Evrim hızı düşüktür.
8- Tek hücrelilerde ve ilkel canlılarda görülür.
ÇEŞİTLERİ:
a) Bölünme: Tek hücreli canlılarda görülür. Mitoz bölünmeyle sağlanır.En basit üreme şeklidir. Bakteriler ve protistalarda görülür. Bölünme değişik hücrelerde farklı yönlerde olabilir. Enine, boyuna yada her yöne.
b)Tomurcuklanma ile çoğalma: Ana hücrenin bir yerinde hücre bölünmesiyle çıkıntı oluşur. Bu kısmın gelişmesiyle yeni bir fert meydana gelir.Oluşan bu canlı anadan ayrılabildiği gibi ona bağlıda yaşayabilir (koloni). Bira mayası, hidra,sünger, deniz anası, medüz,mercan, ciğer otları gibi bazı ilkel bitkilerde.
c) Sporla çoğalma: Sıcak, soğuk ve kuraklık gibi zor şartlara dayanıklı bir örtüyle korunan hücrelerdir. Uygun koşullarda gelişerek mitoz ile yeni bir canlıyı oluşturur.Sporlar n (haploid) kromozomludur.Ancak 2n kromozomlu bir canlının sporları mayoz ile oluşurken n kromozomlu canlının sporları mitoz ile oluşur. Bir hücrelilerde, sporlularda, mantarlarda, basit yapılı bitkilerde.
d) Vejetatif üreme: Yüksek yapılı tohumlu bitkilerde görülür. Bu tür üreme çoğunlukla tohumla çoğalma özelliklerini kaybetmiş bitkilerde görülür. Çelikle üreme, yumru gövde ve soğanla üreme, sürünücü gövde ile üreme gibi. Bu çoğalmaya çelikle çoğalma da denir. Çabuk olan üreme çeşitidir. Beğenilen özelliklerin devamı bu üreme ile sağlanır.
e) Rejenerasyon: İlkel yapılı hayvanlarda çoğalmayı sağlar.Canlıdan kopan parçanın mitoz ile farklılaşarak yeni bir birey meydana getirmesidir. Deniz yıldızında, toprak solucanında, planarya da vücut düzeyinde, yengeç, semender, kertenkelede organ düzeyinde, kuş ve memelilerde doku düzeyinde yenilenme vardır .Yani kompleks canlılarda azalır.
EŞEYLİ ÜREME
1. Eşeyli üreme ile oluşan ferdin iki atası vardır.Dişi ve erkek ata.
2. Aynı türden iki canlının üreme hücrelerinin birleşmesi ile oluşan zigottan yeni birey meydana gelir.
3. Temeli mayoz ve döllenmeye dayanır.
4. Yüksek yapılı bitkilerde, hayvanlarda, bazen de eşeysiz üreyen canlılarda görülür.
5. Eşeysiz üremeye göre üstünlüğü, iki ataya ait özelliklerden sayısız gen birleşimlerine sahip olan yeni fertlerin dünyaya gelmesidir.
6. Genetik çeşitlilik olduğundan evrimi hızlandırır.
7- Türlere ait kalıtsal özellikler korunur.
8. Tür içinde yeni gen kombinasyonlarına neden olduğu için daha dayanıklı bireyler oluşturur.
9- Oluşan canlı sayısı azdır ancak çevre koşullarına iyi uyum sağlarlar.
E
