Sagot :
Bir'in duygu, Düşünce Daha yaygın Durumu Tam olarak anlatan sözcük ya da SÖZ öbeklerine cümle denir. Simdi birbirini tamamlayan Ögeleri inceleyeceğiz.
Bir'in cümlenin oluşması for tr Önemli'de Sart, Kip ve şahıs bildiren BIR unsurun bulunmasıdır. Yani eger cümle Içinde herhangi BİR SÖZ, haber Daha yaygın dilek kiplerinden herhangi biriyle çekimli Halde bulunuyorsa o, Bir Yargı bildiriyor demektir. Yargı bildirmek imkb cümle olmanın en Önemli'de koşuludur. Şahıs bildirmek, cümle OLMAK for onuZaman gerekli degildir.
Cümlede bulunabilecek öğeler, yüklem, Özne, Nesne ve tümleçlerdir.
Temel Öğeler: Yüklem, Özne
Yardımcı Öğeler: Nesne, Dolaylı Tümleç, Zarf Tümleci, (Edat Tümleci)
Not: Tam bir cümle kurulabilmesi için sadece “yüklem” kullanılması yeterlidir. Çünkü, “yüklem”, “özne”yi de kendi içinde barındırır.
Gel. (Sen: Gizli Özne) (Yüklem emir kipinde ve 2. tekil şahsı içeriyor.)
Not: Yüklem olmadan (eksiltili cümle hariç) cümle kurulamaz.
Not: Cümlenin öğeleri bulunurken, Yüklem > Özne > Nesne sırası takip edilmelidir.
Eğer bu yapılmazsa, özne ve nesne karıştırılabilir.
Not: Bir cümlede aynı öğeden birkaç tane bulunabilir.
YÜKLEM
*Cümlede yargıyı ortaya koyan temel öğedir.
*Yüklem, fiil, fiilimsi yada isimden (İsim soylu sözcükten) oluşabilir.
Filimsi veya İsim yüklem olacağı zaman ek-fiil eki alır. (İstisna olarak bu ekin düştüğü görülür.)
Çiçekler kadar güzelsin. (Ek-fiil almış isim soylu sözcük)
Çiçeklerin en güzelini koparmış. (Fiil)
Mutlu olan, çiçekleri dalında görendir. (Fiilimsi)
*Yüklem, birden fazla sözcükle de oluşabilir.
Çatışmada vurulan, Miroğlu’nun adamıymış. (İsim tamlaması)
Bu alet, teknolojinin son harikasıdır. (İsim tamlaması)
O günler güzel günlerdi. (Sıfat tamlaması)
İki katlı, pembe panjurlu, şirin bir evdi. (Sıfat tamlaması)
Yoksullara sürekli yardım ederdi. (Bileşik fiil)
Düştüğü yerden zorla çıkarabildim. (Bileşik fiil)
Dışarıdan gelen koku, burnumun direğini kırdı. (Deyim)
Onu bir yerden gözüm ısırıyor. (Deyim)
Arabanın kaportası, temiz gibi. (Edat grubu)
Sanat eseri oluşturmak hiç kolay değil. (Edat grubu)
Not: Yüklemle ilgili örneklerde de görüldüğü gibi “sıfat tamlamaları, isim tamlamaları, edat grupları, bileşik fiiller ve deyimler” sözcüklerine ayrılmadan tek bir öğe içinde yer alır.
Not: Birden fazla cümle tek yüklemle kurulabilir.
Odunları keserle, kömürleri baltayla kırdı.
Not: Bazı istisna cümlelerde yüklem yer almaz. Bunlar eksiltili cümlelerdir.
Karşı dağdan bir ıhlamur kokusu…
*** “Yüklem, yok.” Cümlesinin yüklemi var mıdır?
Vardır. Yüklem “yok” kelimesidir.
Öznesi, “yüklem” kelimesidir.
ÖZNE
*Fiil cümlelerinde “işi yapan”, isim cümlelerinde ise “olan” durumundaki öğedir.
*Özne hal eki almaz.
*Özne, cümlede yer almayıp, yüklemden çıkarılabilir. Bu tür öznelere “gizli özne” denir.
*Özneyi bulmak için;
-fiil cümlelerinde “kim?, ne?”,
-isim cümlelerinde “olan kim?, olan ne?” soruları sorulur.
Havada bulut yok. (yok:yüklem, yok olan ne? : bulut=Özne)
Ali, bize geldi. (Geldi: yüklem, gelen kim? : Ali=Özne)
Top, yuvarlaktır.
(O) Bize geldi. (O: Gizli özne)
Duman, tüm mahalleyi sarmıştı.
Arabanın sahibi, öldü. (Özne, isim tamlamasından oluşmuş.)
Gizli özne bu cümlede yok. (Özne, sıfat tamlamasından oluşmuş.)
Ben, sana demedim mi? (Özne, zamirden oluşmuş.)
Gelen, gideni aratır. (Özne, fiilimsiden oluşmuş.)
Dünden beri görüşemediğim öğrencim, yanıma geldi. (Özne, sözcük grubundan oluşmuş.)
Bu cümlede yok, öznedir.
Özne Çeşitleri
1- Gerçek Özne: Yüklemin bildirdiği eylemi gerçekten yapan öğedir. Cümlede gizli özne olarak yer alabilir.
Polis, çatışmada üç hırsızı vurdu. (Gerçek Özne)
Çocuklar, sofrayı serdi. (Gerçek Özne)
2- Sözde Özne: Yüklemin bildirdiği eylemi yapmayan, fakat, yapıyormuş gibi görünen öznelerdir.
Polis, çatışmada vuruldu. (Polis, işi yapan değil, işten etkilenendir. Ama, “kim vuruldu?” sorusuna cevap verdiği için özne olarak alınır.)
Sofra, serildi. (Sofra, kendi kendine serilmez. Başkaları tarafından serilmiştir. Bu yüzden sözde öznedir.)
Bir saat içinde yazıldı. (“O”, gizli sözde özne)
Not: Bazı cümlelerde özne belirsizdir.
Kırmızı ışıkta geçilmez.
Not: İki cümle tek özneyle kurulabilir.
Sağır duymaz, uydurur.
Not: Bir cümlede birden fazla özne bulunabilir.
Veli, kardeşim ve ben yarın sinemaya gideceğiz.
NESNE
*Cümlede yüklemin bildirdiği yargıdan etkilenen öğedir. (Öznenin yaptığı işten etkilenen öğedir.)
*Ad cümlelerinde genelde nesne bulunmaz.
*Nesne, belirtili ve belirtisiz olmak üzere ikiye ayrılır.
a)Belirtisiz Nesne:
*İsim hal eki almaz.
* “Ne?” sorusuna cevap verir.
*İşten etkilenen durumundadır.
(Ben) Akşam yatmadan önce kitap okudum. (Kitap:Belirtisiz Nesne)
Gizli özne
(Ben) İyileşmek için ilaç kullanıyorum. (İlaç: Belirtisiz Nesne)
Gizli özne
(O) Son yazılıdan beş almış. (Beş: Belirtisiz Nesne)
Gizli özne
Not: Özne ve belirtisiz nesne sorusu olarak “Ne?” yi kullandığımıza dikkat etmeliyiz. Bunları karıştırmamak için cümlede, önce özne, sonra nesne bulunmalıdır.
Hız, ölüm getirir. (İşi yapan durumundaki “Hız” öznedir. “Ölüm” belirtisiz nesnedir.)
Fare, fındık yer. (İşi yapan durumundaki “Fare” öznedir. “Fındık” belirtisiz nesnedir.)
Thank you for visiting our website wich cover about Türkçe. We hope the information provided has been useful to you. Feel free to contact us if you have any questions or need further assistance. See you next time and dont miss to bookmark.