Dil aileleriii nelerdiiir ?



Sagot :

Araştırmalar sonucunda dünyada 3000’in üzerinde dil olduğu saptanmıştır. Yeryüzündeki diller “yapı” ve “köken” bakımından şu şekilde sınıflandırılmıştır:

Yapılarına Göre Diller                Kökenlerine Göre Diller
1. Tek Heceli Diller                        1. Hint-Avrupa Dil Ailesi
2. Bükümlü (Çekimli) Diller             2. Hami-Sami Dil Ailesi
3. Eklemeli Diller                           3. Çin-Tibet Dil Ailesi
                                                    4. Bantu Dil Ailesi
                                                    5. Ural-Altay Dil Ailesi




YAPILARINA GÖRE DİLLER

 

Dünya dilleri; dili oluşturan sözcüklerin, eklerin kuruluş ve işleyişleri gibi yapı bakımından gösterdikleri benzerliklerine göre üç gruba ayrılır: 

1.  Tek Heceli Diller

Bu gruptaki dillerde her sözcük, tek heceden oluşur. Sözcüklerin yeri ve vurgusu çok önemlidir. Çok zengin bir vurgu ve tonlama sistemi vardır. Sözcükler ek almaz, çekime girmez. Sözcükler, cümle içinde yer değiştirmek ve başka sözcüklerle yan yana bulunmak suretiyle anlam farkı yaratır. 

ÇinceTibetçe tek heceli dillerdir.

Çince  →   “ vo  yav  kan  şu ”  

cümlenin çevirisi:  “ ben istemek bakmak kitap ”

cümlenin Türkçe söylenişi: “Ben kitap okumak istiyorum.”

NOT: Tek heceli dillerde birleşik sözcükler dahi birbirinden ayrı yazılır:

Çince  →   “ dien  sı  ci ”  

çevirisi:  “ elektrik  görme  cihaz ”

Türkçesi:  “ televizyon ” 


2.  Bükümlü (Çekimli) Diller

Bu gruba giren dillerde tek veya çok heceli kökler vardır. Yeni sözcükler türetilirken, sözcüklerin köklerindeki ünlüler değişir. Böylece köklerde bir iç kırılma meydana gelir. Sözcüğün kökündeki ünsüzlerden oluşan asıl sesler yeni sözcükte de korunur. Değişiklik ünlülerde olur.

Bükümlü (çekimli) dillerin en tipik örneği Arapçadır.


Arapça →     “ ketebe ”     (yazdı)
.                  “ kâtib ”         (yazan)
.                  “ mektûb ”     (yazılmış şey)
.                  “ mekteb ”     (yazma yeri, okul)
.                  “ kitabe ”       (yazıt)


3.  Eklemeli Diller

Bu gruptaki dillerde tek veya çok heceli kökler ile bunlara eklenen çeşitli ekler vardır. Sözcük köklerinin başına ya da sonuna getirilen ekler, anlam ve görev değişikliği yapar.

Eklemeli dillerin en tipik örneği Türkçedir. Türkçe yapısına göre sondan eklemeli bir dil olduğu için, ekler her zaman kökten sonra getirilir.

NOT: Türkçe yapısına göre sondan eklemeli bir dildir.

Eklemeli dillere Moğolca, Japonca, Korece, Mançuca, Tunguzca gibi Altay dilleri ile FinceMacarca gibi Ural dilleri de girer.

Türkçe  →  “ batılılaştırmak ”

                 bat –  ı –    –   laş –   tır –   mak
                 KÖK YE  YE    YE     YE      YE

batmak →    batı →    batılı →   batılılaşmak →   batılılaştırmak

“ Damdan  düştüm. ”

Dam –  dan      düş –   – m
KÖK     ÇE       KÖK  ÇE  ÇE




KÖKENLERİNE GÖRE DİLLER

 

Köken bakımından birbirine yakın, aynı kaynaktan çıkan akraba diller, dil ailelerini oluşturlar. Dillerin birbiriyle bir dil ailesi oluşturacak şekilde akrabalıklarının saptanmasında o dillerin ses yapısı, şekil yapısı, cümle yapısı, köken bilgisi ve ortak sözcükleri bakımlarından benzerlikleri araştırılır. Bir dil ailesindeki dillerin kökenini oluşturan ana dile ait metinler pek bulunmasa da  gruptaki diller arasında yukarıda sayılan noktalar bakımından benzerliklerin bulunması, zamanla birbirinden uzaklaşan dillerin, bilinmeyen bir yerde ve zamanda konuşulan ana dilden ortaya çıktığını göstermektedir. 

Dil ailesi” ifadesi, dillerin köken akrabalığını belirtmeye yarar. Bu terim, akraba dilleri konuşan milletlerin aynı soydan geldikleri anlamını taşımaz. Aynı soydan gelen ve dilleri akraba olan milletler bulunduğu gibi, ırk bakımından birbirleri ile hiçbir ilişkisi bulunmayan fakat aralarında kültür ilişkisi ve kültür bağı görülen milletler de vardır. Nitekim, Hint-Avrupa dil ailesi içinde yer alan diller, birbirleri ile soy bağı bulunmayan birçok millet tarafından konuşulmaktadır. Bu diller, herhangi bir soy ve ırk birliğine bağlı olmaksızın, temelde ortak bir ana dile dayanan, birbirinden türemiş dillerdir.

Kökenlerine göre diller beş gruba ayrılır:

1.  Hint – Avrupa Dil Ailesi

Asya Kolu: Hintçe, Farsça
Avrupa Kolu: İngilizce, Fransızca, Almanca, İtalyanca, İspanyolca, Romence, Rusça, Yunanca, Bulgarca, Sırpça, Hırvatça

2.  Hami – Sami Dil Ailesi

Arapça, İbranice, Habeşçe

3.  Çin – Tibet Dil Ailesi 

Çince, Tibetçe

4.  Bantu Dil Ailesi 

Afrika dilleri

5.  Ural – Altay Dil Ailesi

Ural Kolu: Fince, Macarca
Altay Kolu: Türkçe, Moğolca, Japonca, Korece, Mançuca, Tunguzca 

NOT: Türkçe, köken bakımından Ural-Altay dil ailesinin Altay koluna bağlı bir dildir.


Ural-Altay Dil Ailesinde Yer Alan Dillerin Ortak Özellikleri

*  Eklemeli dillerdir.

*  Sözcük yapımı ve çekimi son eklerle olur.

*  Sözcüklerde cinsiyet yoktur.

Arapçada erkekler için “memur”, bayanlar için “memure”; “muallim – muallime”, “müdür – müdire”… ; İngilizcede “he - she” gibi bazı sözcüklerde cinsiyet varken, Ural-Altay dil ailesinde yer alan dillerde sözcüklerin erkekler ve dişiler için ayrı şekilleri yoktur.

*  Sayı sıfatlarından sonra gelen adlar tekil olur.

üç ev    ( üç evler )   

sekiz kardeş    (sekiz kardeşler )

*  Cümlelerde özne başta, fiil (yüklem) sondadır.

Annem dün  gece  bizde  kaldı.”
ÖZNE                             FİİL (YÜKLEM)

*  Ad ve sıfat tamlamalarında tamlayan önce, tamlanan sonda olur.

   kol             saati
   ad                 ad
tamlayan      tamlanan
    Ad Tamlaması

   yırtık           çorap
   sıfat              ad




Dünyadaki başlıca dil aileleri şunlardır: 

1. Hint-Avrupa  dilleri ailesi: Hint-Avrupa dil ailesi Dünya'nın en büyük dil ailesidir. Yüzlerce dil ve lehçe içerir. Dünyada 2,5 milyarı aşkın kişinin ana dili Hint-Avrupa dil ailesine ait bir dildir. Avrupa'nın en büyük dilleri, Güney ve Batı Asya dilleri, Kuzey ve Güney Amerika ve Okyanusya'da en çok konuşulan diller Hint-Avrupa dilleridir. Günümüzde dünyada en çok konuşulan 20 dilden 12'si Hint-Avrupa dil grubuna aittir. Bunlar İngilizce, İspanyolca, Hintçe, Portekizce, Bengalce, Rusça, Almanca, Fransızca, Marati, İtalyanca, Puncapca ve Urduca'dır.

   a. Hint-İran Dilleri: İran, Afgan, Pakistan, Hindistan, Sri Lanka, Nepal dilleri,
   b. Slav Dilleri: Rusça, Bulgarca, Lehçe (Polonya), Çekçe, Slovakça, Baltık dilleri,
   c. Roman Dilleri (Latinceden türetilmiş diller): İtalyanca, Fransızca, İspanyolca, Portekizce, Rumence...
   ç. Cermen Dilleri: İngilizce, Almanca, Felemenkçe, İsveççe, Norveççe...   
      
2. Hami-Sami dilleri: Orta Doğu ve Kuzey Afrika'ya yayılmış çeşitli topluluklarca konuşulan yaklaşık 250 dilden oluşur. Hami ve Sami alt grupları olmak üzere ikiye ayrılır.
                a. Hami Dilleri: Eski Mısır dili, Kuşi dili, Libya-Berber dili, Çad dili,
                b. Sami Dilleri: Arapça, İbranice (Kenanca), Habeşçe, Akatça.
                Bu ailenin yaşayan en önemli dilleri Arapça ve İbranicedir.

3. Bantu dilleri: Bantu Dilleri Orta ve Güney Afrika'da yaşayan kabilelerin konuştukları 400'den fazla dilin bütününe verilen addır. Lingalaca, Lubaca, Kongoca, Swahili (Svahili), Pölce, Susuca, Gurca, Akanca Bantu dilleri grubundandır. Aslında Bantu'yu bir dil ailesi olarak adlandırmak yanlış olur, çok farklı kurallar içeren diller de bu grubun bir üyesi olabilir. Bantu bölgede konuşulan dillere verilen genel addır. Bantu sözcüğünün ne anlama geldiği konusunda ortak kabul görmüş bir görüş olmasa da bantu birçok Bantu dilinde "insan" anlamına gelir.

4. Çin-Tibet dilleri: Çin (Sin) ve Tibet-Burma Dilleri gruplarında yer alan 300 Doğu Asya dilinden oluşur. Çince, Tibetçe, Dzongka, Birmanca, Vietnamca ve Kmerce bu gruba girer.  
    
5. Ural-Altay dilleri: 
               Ural ve Altay dilleri akrabalığı öteden beri tartışma konusu olmuştur. Ne var ki, genel görüşe göre, bu iki kol tek kaynatan çıkmış, ancak zamanla akrabalık bağları çok zayıflamıştır.

                Ural ve Altay dillerin akrabalığı bugün için aşağıdaki benzerliklere dayanmaktadır:
·  Her ikisi de eklemeli dildir. Yani her iki kolda da sözcük yapısı aynıdır.
· Bu dillerin tümce yapıları da birbirinin aynıdır.
· Bu dillerde ünlü uyumu da ortak özellik olarak kendini gösterir.
· Räsänen'e göre, ünlü bolluğu ve ünsüz seyrekliğiyle sözcük başında ünsüz yığılışmasının bulunmaması da Ural-Altay dillerinin ortak özelliğidir.
·  Ural-Altay dillerinde bazı eklerin hem eylemlerde çekim eki hem de sözcük türetmede yapım eki gibi kullanılması da önemli bir benzerliktir.
· Bu diller arasında sözcük benzerliklerine ve eşliklerine de rastlanmaktadır:

TÜRKÇE

FİNCE

Ben

Min

Sen

sin

Ural-Altay dilleri, adından da anlaşılacağı gibi Ural ve Altay olmak üzere iki kola ayrılır: