Sagot :
A.Uygur Devleti'nin Kuruluşu ve Gelişmesi
Göktürklere bağlı olarak yaşayan Uygurlar , Kutluk Devleti'nin yıkılmasında rol oynadılar.745 yılında Kutluk Bilge Kül Kağan , Uygur Devleti'ni kurdu. Devletin merkezi, Orhun nehri kıyısındaki Karabalgasun (Ordu Balık) şehri idi.
Kutluk Bilge Kül Kağan , kısa bir süre sonra öldü.Yerine oğlu Moyen - Çor kağan geçti. Moyen - Çor Kağan , birçok Türk kavimini Uygur Devleti'ne bağladı. Ayrıca Çin üzerinde uygulanan baskıyı da artırdı.
Uygur Devleti , en parlak dönemi Bögü Kağan zamanında yaşadı.O, Çin üzerindeki etkisini artırmak için onlara yardım etti.Kendisi Mani dinine girdi.Bu dini halkına öğretmeye çalıştı. Mani dini, Uygurların yaşantılarını etkiledi. Onların yerleşik hayata geçmesinde rol oynadı. Yerleşik hayata geçen Uygurlar; Ticaret , bilim , sanat ve özellikle edebiyat alanında başarılı oldular. Fakat Mani dini , Türklerin hareketlerini yaşantılarına ters düşüyordu. bu yüzden Uygur ülkesinde genel bir uyuşukluk havası da doğurdu.
B.Uygur Devleti'nin Yıkılışı
Bögü Kağan'dan sonra devletin parlak dönemi fazla sürmedi.Kırgızların akınları Uygur Devleti'ni zayıflattı.840 yılında Kırgızlar, Uygur Devleti'ni yıktılar.Yurtlarını terk eden Uygurların bir kısmı Çin'in Kansu bölgesine Sarı Uygur (Kansu Uygur Devleti) Devleti ni kurdu.diğer bir kısım Uygur halkı ise Türkmenistan'a gitti. Onlar da burada Turfan (Doğu Türkistan) Uygur Devleti'ni kurdular. Bu dönemde Uygurlar arasındaBuda dini yayıldı. Her iki Uygur Devleti'ne XIII. yüzyılın başında Moğollar son verdiler. Günümüzde Sarı Uygurlar Çin'in batısında , Turfan Uygurları ise Doğu Türkmenistan'da yaşamaktadırlar.
Uygur Devleti [değiştir]
Çin kaynaklarında haesoqq, Vei-hoooh, Hui-ho, Hueu-hu, Wei-wu vb. şekilde görülen Uygur adının anlamı 974'te yazılan Çince bir eserde şahin süratiyle dolaşan ve hücum eden şeklinde açıklanmaktadır. Fakat bunun bir yakıştırma olduğu bellidir. Etimolojik olarak Uygur adının uy (takip etmek)+gur (Salgur gibi) tarzında ortaya çıktığı ileri sürülmüş ise de, o tarihlerde kullanılan Türkçe'de de "takip etmek" manasındaki eylem kökünün "ud-" biçiminde olduğu antitezinden hareketle sözcüğün oy (oymak, baskı yapmak) + gur ve kuvvetli bir olasılıkla uy (akraba, müttefik)+ gur şeklinde türediği savunulmaktadır. Nitekim tarihsel süreçte ortaya çıkan "On Uygur" federatif adının "On Müttefik" manasına kullanılmış olma olasılığı tarihsel gerçeklik açısından ağır basar.
Uygur adıyla ilgili bir diğer mes'ele ise İslam kaynaklarında her zaman ve Çin kaynaklarında bazen kendilerine verilen Dokuz Oğuz adının kökeni ve ne şekilde ortaya çıktığıdır. Aslında Uygurlar'dan ayrı bir budun (boylar birliği, ulus) olan dokuz Oğuzlar, Göktürk siyasî otoritesinin dayandığı topluluk idi. Bu anlamda ayrı bir etnik yapı oluşturmayıp bizâtihî Türk budununu oluşturan boylara verilen isimdi.
Zaten Çin kaynaklarında kendilerinden Türklerin dokuz kabilesi, Göktürkler'den ise "dokuz kabilenin Türkleri" diye bahsedilmesi; nitelik yönünden benzerliği ortaya koymaktadır. İşte bu Dokuz Oğuz boylarına -başka bir deyişle- dokuz adet Oğuz boyuna, dokuz oymaktan oluşan- Uygur boyunun eklenmesiyle "On-Uygur" denilen siyasal birlik ortaya çıkmıştır ve böylece Uygur adı ile Dokuz Oğuz adı birlikte ve bazen karıştırılarak kullanıla gelmiştir.
Kuruluş Dönemi [değiştir]Orhun Irmağı kıyısında başkenti Ordu-balık kentini kuran ilk Uygur kağanı Kutlug Bilge Kül iki yıllık bir hükümdarlıktan sonra 747'de öldü. Yerine oğlu Moyen-çor(747-759) kağan oldu. Moyen-çor'un etkinlikleriniOrhun-Selenga ırmakları arasındaki Şine-usu Gölü yakınında diktirdiği "bengü taş"'tan izlemek mümkündür. Buna göre öncelikle aralarında hep yakın ilişkiler olan Dokuz Oğuz boylarını derledi. Ardından Orhun-Ötüken bölgesinin etrafında konan göçen ve Türkçe konuşan boyları denetimi altına alma politikası gütmeye başladı. Bu çerçevede, kuzeyde Yenisey Irmağı havalisindeki Kırgızlar'la, Altay Dağları ile Tanrı Dağları arasında bulunan Karluklar ve onlara yardım eden daha batıdaki Türgişler'le, Yenisey, Obi ve İrtiş ırmakları arasında bulunan Basmıl, Dokuz Tatar ve Çikler'le savaşmış, bunların tamamını kendi kağanlığına bağlamıştır. Bu arada savaştığı boylar arasında belirtilen Sekiz Oğuzlar'ın Göktürkler'in etrafa dağılma sürecine giren asal budunu olma olasılığı yüksektir. Böylece Türk soylu boy ve budunları denetimine alan Moyen-çor Uygur Kağanlığını sağlam temellere oturtmuş bulunuyordu.681-744 yıllar arasında faaliyet göstermiş bir türk devletidir.
YADA AŞAĞIDAKİ BİLGİ
Uygur Devleti yerleşik yaşamı benimseyen ilk Türk topluluğudur.Budizm ve Maniheizm'i benimsemişlerdir.
Çin'den sonra matbaayı geliştirerek ikinci kez kullanılan ve hareketli harfleri icat ettiler.
840 yılında Kırgız Türkleri tarafından yıkıldılar.
Budizm ve Maniheizm Uygurların hem mimari alanında hem de savaşçı özelliklerini kaybetmelerinde etkili olmuştur.
Kırgızlar Uygurları yıkarak Türk yurdunun Moğollar'ın eline geçmesine neden olmuşlardır. Bu yüzden Türk tarihinde olumsuz anılmışlardır.
Karluk ve Basmiller’le birleşerek 2. Göktürk Devletini yıkan UYGURLAR Orhun bölgesinde UYGUR DEVLETİ‘ni kurdular. Kurucuları KUTLUK BİLGE KÜL KAĞAN, merkezleri Ordubalıktır. Bilge Kül Kağan’dan sonra MOYENÇUR başa geçmiş, onun döneminde Müslüman Araplar ile Çinliler arasında Talas Savaşı yaşandığından, Abbasilere yenilen Çinliler güç kaybına uğramışlardı. BÖGÜ KAĞAN devrinde Uygur Türkleri ile çin arasında iyi ilişkiler kuruldu ve ticaret iyice gelişti. Bögü Kağan Çine yardım amacıyla Tibet Seferine” çıkmaya karar verdi. Mani Dininin Özelliği Avlanmayı, et yemeyi ve savaşmayı yasaklayan 1 dindir.
Mani Dininin Uygurlar üzerindeki Etkileri
•Uygurlar Savaşçılıklarını bu neden kaybetmek zorunda kaldılar.
•Yerleşik hayata geçtiler.
•Yerleşik hayata geçmeleriyle Uygurlar ticaret,bilim, sanat ve edebiyat gibi 1 çok alanda geliştiler.
UYGUR DEVLETİ’NİN (ORHUN BÖLGESİ) YIKILIŞI
840 yılında 1 başka Türk kavmi olan KIRGIZLAR Uygur Devletine son verdiler. Kırgızlar’ın Orhun Bölgesinden kovmalarıyla Uygurlar, Kansu ve Turfan bölgelerine göç etmek zorunda kaldılar.
TURFAN( DOĞU TÜRKİSTAN) UYGUR DEVLETİ
Kırgızlar tarafından kovulan Uygurların 1 bölümü Turfan Bölgesi’ne gelerek, burada yeni 1 devlet kurmaya karar verdiler ve bunu başarmıştı. Bu devletleri de Moğollar tarafından 1207′de yıkıldı. Uygurlar günümüzde Doğu Türkistan diye anılan bu bölgede Çin’e bağlı özerk 1 devlet olarak yaşamaktadır.
UYGURLARLA İLGİLİ DİĞER ÖNEMLİ HUSUSLAR
Uygurlar 18 harfli Uygur Alfabesini hazırladılar. Cengiz Han’ın egemenliğine girmelerine rağmen medeniyette geliştiklerinden Moğollar’ı devlet teşkilatı, ticaret, bilim, sanat, alfabe gibi konularda etkilediler. Uygurlar Yerleşik hayata geçen ilk Türk topluluğu olarak bilinmektedir.
Thank you for visiting our website wich cover about Tarih. We hope the information provided has been useful to you. Feel free to contact us if you have any questions or need further assistance. See you next time and dont miss to bookmark.